Inny tytuł:

Przegląd Archeologiczny T. 68 (2020)

Wydawca:

Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk ; Ośrodek Badań nad Kulturą Późnego Antyku i Wczesnego Średniowiecza

Miejsce wydania:

Wrocław

Opis:

il. ; 29 cm

Typ obiektu:

Czasopismo/Artykuł

Abstrakt:

Masks have played an important role in human culture since the earliest times. In the present paper Slavic masks that date back to the Early Middle Ages are analyzed. The collection of artefacts consists of extraordinary finds from Opole and their somewhat later analogies from Veliky Novgorod and its surroundings, which constitutes the whole catalogue of Slavic finds. Masks are connected with different kinds of performative activities. However, I will make an attempt to prove that in the discussed chronological and cultural context they were explicitly associated with the world of the dead. Such information can be found in several written sources related to the religious beliefs of the Slavs. The article presents possible interpretation paths that allow us to see masks as images of gods, the deceased, or to interpret them as ritual props connected with annual rites, during which hosting the dead was one of the key elements

Bibliografia:

Aldhouse-Green M. (2005). An Archaeology of Images. Iconology and cosmology in Iron Age and Roman Europe. London: Routledge
Awdiejew A.D. (1959). Proischożdienije teatra. Elementy tieatra v pervobytnoobsinnom stroe. Leningrad-Moskva: Iskusstvo
Back Danielsson I.-M. (2007). Masking Moments. The Transitions of Bodies and Beings in Late Iron Age Scandinavia. Stockholm: Stockholm University
Bańkowski A. (2000). Etymologiczny słownik języka polskiego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN
Belting H. (2010). Obraz i kult. Historia obrazu przed epoką sztuki. Gdańsk: Wydawnictwo Słowo/Obraz Terytoria
Belting H. (2015). Faces. Historia twarzy, przekł. T. Zatorski. Gdańsk: Wydawnictwo Słowo/Obraz Terytoria
Boholm Å. (2005). Weneckie widowiska karnawałowe w maskach. W: L. Kolankiewicz (red.), Antropologia widowisk: zagadnienia i wybór tekstów (658-667). Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego
Boryś W. (2005). Słownik etymologiczny języka polskiego. Kraków: Wydawnictwo Literackie
Brisbane M. (red.) (1992). The archaeology of Novgorod, Russia: Recent results from the town and its hinterland. Lincoln: Society for Medieval Archaeology
Brisbane M., Hather J.G. (2007). Wood Use in Medieval Novgorod. Oxford: Oxbow
Bregenhøj C. (2012). The Masks of Hedeby in Historic and Ethnological Perspective. W: H. Meller, R. Maraszek (red.), Masken der Vorzeit in Europa (II). Internationale Tagung vom 19. Bis 21. November 2010 in Halle (Saale) (111-120). Halle (Salle): Landesamt für Denkmalpflege und Archäologie Sachsen-Anhalt, Landesmuseum für Vorgeschichte
Brückner A. (1985). Mitologia słowiańska i polska, wstęp i oprac. S. Urbańczyk. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe
Brückner A. (2000). Słownik etymologiczny języka polskiego, wyd. IX. Warszawa: PW Wiedza Powszechna
Bukowska-Gedigowa J., Gediga B. (1986) Wczesnośredniowieczny gród na Ostrówku w Opolu. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich
Burchardt J. (1986). Dlaczego pogańscy Polanie w XI w. nie zniszczyli katedry gnieźnieńskiej? Literatura Ludowa, 1, 31-42
Cehak-Hołubiczowa H. (1965). Drewniane maski z grodu-miasta na Ostrówku w Opolu. Archeologia Polski, X/1, 305-317
Chamajko N. (2007). Driewnierusskoje „dwojewierija”: proischożdienije, sodierżanije i adiekwatnostʹ tiermina. Ruthenica, 6, 86-115
Dynda J. (2014). The Three-Headed One at the Crossroad: A Comparative Study of the Slavic God Triglav. Studia Mythologica Slavica, 17, 57-82
Gediga B. (2012) Frühmittelalterliche Holzmasken aus Opole-Ostrówek. W: H. Meller, R. Maraszek (red.), Masken der Vorzeit in Europa (II). Internationale Tagung vom 19. Bis 21. November 2010 in Halle (Saale), (121-128), Halle (Salle): Landesamt für Denkmalpflege und Archäologie Sachsen-Anhalt, Landesmuseum für Vorgeschichte
Gieysztor A. (2006). Mitologia Słowian, wyd. III , Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego
Gloger Z. (1903). Encyklopedja staropolska. Ilustrowana, t. 4. Warszawa: Drukarnia P. Laskauera i S-ki
Godelier M. (2010). Zagadka daru. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
Gutjahr M. (2012). Masken im Mittelalter – ein Überblick. W: H. Meller, R. Maraszek (red.), Masken der Vorzeit in Europa (II). Internationale Tagung vom 19. Bis 21. November 2010 in Halle (Saale) (143-161). Halle (Salle): Landesamt für Denkmalpflege und Archäologie Sachsen-Anhalt, Landesmuseum für Vorgeschichte
Hartnoll P. (1967). The Oxford companion to the theatre. London: Oxford University Press
Kerényi K. (2005). Człowiek i maska. W: L. Kolankiewicz (red.), Antropologia widowisk: zagadnienia i wybór tekstów (647-657). Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego
Kielak O. (2017). Gdzie koza chodzi, tam żyto rodzi. Płodnościowa funkcja kolędowania z maszkarą kozy. Polska sztuka ludowa. Konteksty, 71/1-2, 371-378
Kolankiewicz L. (1999). Dziady. Teatr święta zmarłych. Gdańsk: Wydawnictwo Słowo/Obraz Terytoria
Kolchin B.A. (1985). Drevnij Novgorod: prikladnoe iskusstvo i arheologiâ. Raskopy, gramoty, pismennost’, muzykalnye instrumenty, maski, šahmaty, vislye pečati, cvetnoj metall, kost’, derevo, steklo, ântar’, kamen’, glina, koža, železo. Moskva: Iskusstvo
Kowalik A. (2004). Kosmologia dawnych Słowian. Prolegomena do teologii politycznej dawnych Słowian. Kraków: Zakład Wydawniczy „Nomos”
Kowalska-Lewicka A. (1986). Ludowe wyobrażenia śmierci. Polska sztuka ludowa, 40/1-2, 23-30
Krawiec A. (2017). Konsekwencje chrystianizacji dla społeczności i społeczeństw „Młodszej Europy”. W: J. D obosz, J. Strzelczyk, M. Malta (red.), Chrystianizacja „Młodszej Europy” (273-292). Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Latour B. (2010). Przedmioty także posiadają sprawczość. W: E. Domańska (red.), Teoria wiedzy o przeszłości na tle współczesnej humanistyki. Antologia (525-560). Poznań: Wydawnictwo Poznańskie
Leeuw G. (1991). Święta gra. Polska Sztuka Ludowa. Konteksty, 45/3-4, 4-10
Łowmiański H. (1979). Religia Słowian i jej upadek (w. VI–XII). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe
Mauss M. (2001). Pojęcie osoby, pojęcie „ja”. W: A. Mencwel (red.), Antropologia kultury. Zagadnienia i wybór tekstów (187-190). Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego
Moszyński K. (1934). Kultura ludowa Słowian, Kultura duchowa, Część II. Zeszyt 1 cz. II. Kraków: Polska Akademia Umiejętności
Moszyński K. (1939). Kultura ludowa Słowian. Kultura duchowa, Część II. Zeszyt 2. Kraków: Polska Akademia Umiejętności
Moździoch S. (2013). Holzmaske aus Kiefer. W: C. Stiegemann, M. Kroker, W. Wolter (red.), Credo. Christianisierung Europas im Mittelalter, Bd. II, Katalog (553-554). Petersberg: Michael Imhof Verlag
Moździoch S. (2013a). Holzmaske aus Kiefer. W: C. Stiegemann, M. Kroker, W. Wolter (red.), Credo. Christianisierung Europas im Mittelalter, Bd. II, Katalog (554). Petersberg: Michael Imhof Verlag
Otto R. (1999). Świętość. Elementy irracjonalne w pojęciu bóstwa i ich stosunek do elementów racjonalnych. Warszawa: Wydawnictwo „KR ”
Ovchinnikova B.B. (2013). Litsevyye maski v srednevekovoy kul’ture Rusi (po materialam Novgorodskoy arkheologicheskoy ekspeditsii). W: V.A. Borzunov (red.), Arkheologiya Severa Rossii. Ot epokhi zheleza do Rossiyskoy imperii. Materialy Vserossiyskoy nauchnoy arkheologicheskoy konferentsii (227-232). Jekaterynburg–Surgut: Institute of Archaeology of the Russian Academy of Sciences
Ovchinnikova B.B., Kopnina E.W. (2000). Maski i ikh rol v srednevekovoy kulture Novgoroda. W: A.T. Shashkov (red.), Problemy istorii Rossii. Vyp. 3. Novgorodskaya Rus’. Istoricheskoye prostranstvo i kul’turnoye naslediye (118-134). Jekaterynburg: Uralski Universitet
Pettazzoni R. (1968). Wszechwiedza bogów. Warszawa: Książka i Wiedza
Pokorny J. (1959). Indogermanisches etymologisches Wörterbuch. Bern-München: Francke Verlag
Rosik S. (2010). Conversio gentis Pomeranorum. Studium świadectwa o wydarzeniu (XII wiek). Wrocław: Wydawnictwo Chronicon
Rybakov B.A. (1987). Jazyczestwo Drewnej Rusi. Moskwa: „Nauka”
Sawicki T. (2001). Badania przy kościele św. Jerzego w Gnieźnie. W: Z. Kurnatowska (red.), Gniezno w świetle ostatnich badań archeologicznych. Nowe fakty, nowe interpretacje (163-186). Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk
Sawicki T. (2017). Przedchrześcijańska konstrukcja kamienna na Górze Lecha w Gnieźnie. W: A. Różański (red.), Gemma Gemmarum. Studia dedykowane Profesor Hannie Kóčce-Krenz (679-705). Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk
Sikorski D.A. (2018). Religie dawnych Słowian. Przewodnik dla zdezorientowanych. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie
Słupecki L.P. (1994). Slavonic Pagan Sanctuaries. Warsaw: Institute of Archaeology and Ethnology. Polish Academy of Science
Strzelczyk J. (1998). Mity, podania i wierzenia dawnych Słowian. Poznań: Rebis
Szczepanik P. (2012). Maski w kulturze pogańskich Słowian Zachodnich. Atrybut rytualno-obrzędowy, czy fetysz religijny? W: M. Franz, Z. Pilarczyk (red.), Barbarzyńcy u bram. Mare Integrans. Studia nad dziejami wybrzeży Morza Bałtyckiego. Wolin 5-7 sierpnia 2011 (104-121). Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek
Szczepanik P. (2018). Słowiańskie zaświaty. Wierzenia, wizje i mity. Szczecin: Wydawnictwo „Triglav”
Szczepanik P. (2018a). Wczesnośredniowieczne figurki miniaturowe z terenów Słowiańszczyzny Północno-Zachodniej. Próba interpretacji. W: S. Rosik, S. Jędrzejewska, K. Kollinger (red.), Hierofanie, wierzenia, obrzędy… Kultura symboliczna w średniowieczu między pogaństwem a chrześcijaństwem. Materiały V Kongresu Mediewistów Polskich, t. II (43-67). Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
Téra M. (2017) Perun bůh hromovládce. Sonda do slovanského archaického náboženství. Červený Kostelec: Pavel Mervart
Toporow W.N. (1974). O modelach liczbowych w kulturach archaicznych. Teksty. Teoria literatury, krytyka, interpretacja, 1(13), 167-188
Uspieński B.A. (1985). Kult św. Mikołaja na Rusi. Lublin: Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego
Widomski J. (1996). Ontologia liczby. Wybrane zagadnienia z ontologii liczby w starożytności i średniowieczu. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
Witczak K.T. (1994). Ze studiów nad religia Prasłowian. Część 2: Prapolska Nyja a grecka Enyo. Slavia Occidentalis, 51, 123-132

Czasopismo/Seria/cykl:

Przegląd Archeologiczny

Tom:

68

Strona pocz.:

163

Strona końc.:

186

Szczegółowy typ zasobu:

Artykuł

Identyfikator zasobu:

oai:rcin.org.pl:236638 ; 0079-7138 ; DOI : 10.23858/PA68.2020.008

Źródło:

IAiE PAN, sygn. P III 149 ; IAiE PAN, sygn. P III 272 ; IAiE PAN, sygn. P III 353 ; kliknij tutaj, żeby przejść

Język:

pol ; eng

Prawa:

Licencja Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0

Zasady wykorzystania:

Zasób chroniony prawem autorskim. [CC BY 4.0 Międzynarodowe] Korzystanie dozwolone zgodnie z licencją Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0, której pełne postanowienia dostępne są pod adresem: ; -

Digitalizacja:

Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk

Lokalizacja oryginału:

Biblioteka Instytutu Archeologii i Etnologii PAN

Dofinansowane ze środków:

Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego ; Działalność upowszechniająca naukę (DUN)

Dostęp:

Otwarty