Title:

Sezonowa i wieloletnia zmienność niektórych elementów klimatu w Tatrach i Karkonoszach w latach 1951–2015 = Seasonal and multiannual variability of selected elements of climate in the Tatra and Karkonosze Mts over the 1951–2015 period

Subtitle:

Przegląd Geograficzny T. 91 z. 1 (2019)

Creator:

Błażejczyk, Krzysztof : Autor

Role:

Błażejczyk, Krzysztof : Autor

Publisher:

IGiPZ PAN

Place of publishing:

Warszawa

Date issued/created:

2019

Description:

24 cm

Type of object:

Journal/Article

Subject and Keywords:

climate ; climate change ; Tatra Mountains ; Karkonosze Mountains

Abstract:

Mountain areas are ecosystems very vulnerable to fluctuations and changes of climate. As a consequence, research into climate and climate change in Poland’s Karkonosze and Tatra Mountains has been ongoing for several years now, and has already yielded essential information regarding these highest ranges in Poland. However, there remains a paucity of research comparing features of climate in the two chains of mountains. In consequence, the work detailed here has sought to compare key climate characteristics in these ranges, as well as their seasonal and multiannual changes over the period 1951‒2015. The research is based on daily meteorological records from within the network of Poland’s Institute of Meteorology and Water Management – National Research Institute. In the case of the Karkonosze Mts., it was the meteorological stations at Śnieżka (Ś, 1603 m a.s.l.) and Jelenia Góra (JG, 344 m a.s.l.) that were chosen; while in the Tatras the selected stations were on Kasprowy Wierch (KW, 1990 m a.s.l.) and in Zakopane (Z, 857 m a.s.l.). Additionally, the station at Hala Gąsienicowa (HG, 1520 m a.s.l.) was considered in line with data available for the shorter 1981‒2015 period. The research took account of daily data on air temperature, relative humidity of the air, wind speed, precipitation and snow cover. Specifically, the climate characteristics calculated and analysed by reference to mean multiannual, yearly and seasonal values related to air temperature, maximum temperature, minimum temperature, precipitation totals and maximum snow depth. Further analysis related to numbers of days with precipitation and snow cover, as well as numbers of days with specific air temperatures described as hot (Tmax >25°C), frosty (Tmax <0°C), very frosty (Tmin<-10°C) and icy (Tmax<-10°C). Several climate similarities and differences between the Tatra and Karkonosze Mts. were found to include: 1. mean annual altitudinal gradients for air temperature that are similar for the Tatras (-0.53°C per 100 m) and the Karkonosze (-0.55°C/100 m), 2. the coldest month at the bottoms of both ridges being January, and the warmest July; while top stations feature a 1-month delay, in the sense that February and August are the coldest and warmest months respectively, 3. differing altitudinal gradients of maximum temperature, with the Tatras reporting -0.77°C per 100 m and the Karkonosze – -0. 88°C/100 m, 4. yearly precipitation totals and altitudinal precipitation gradients that are significantly less well-marked in the Karkonosze than in the Tatras (respectively 1212 and 1721 mm, as well as 38.0 and 52.9 mm per 100 m), 5. more precipitation days on Śnieżka than Kasprowy Wierch (237 v 227), 6. relative humidity of air that is highest in autumn and winter below the two ranges, while being highest at the summits in summer, 7. a wind speed in the Karkonosze that is higher than in the Tatras; i.e. 12.2 v 6.6 m/s at the summits, and 2.5 and 1.4 m/s respectively down below, 8. snow cover of 218 days duration at the top of the Tatra Mts., as opposed to 187 days on Mt. Śnieżka. The study also considered multiannual changes in elements of climate over the 1951–2015. Trends achieving statistical significance (with 99, 95% or 90% confidence levels) were confined to just some of the characteristics and stations. Nevertheless, the Tatra and Karkonosze Mts. have experienced an increase in mean annual air temperature – respectively of 0.20–0.27 and 0.22–0.40°C each consecutive 10-year period. Significant changes were also observed for maximum temperature, Tmax equal to 0.35–0.36°C per 10 years in the Tatras and 0.4–0.5°C per decade in the Karkonosze. In the case of precipitation totals the only significant change in value is that noted for Śnieżka top, where the trend is a downward one equal to some 71 mm per 10 years. Where snow cover was concerned, the only effect was a slight decrease in the number of snowy days recorded at Zakopane, located just below the Tatra Mountains

References:

1. Baranowski J., 1999, Wpływ rzeźby i pokrycia terenu na warunki wietrzne w Tatrach Wysokich na przykładzie Hali Gąsienicowej, [w:] A. Kotarba, A. Kozłowska (red.), Badania geoekologiczne w otoczeniu Kasprowego Wierchu, Prace Geograficzne, 174, IGiPZ PAN, Warszawa, s. 105–120.
2. Baranowski J., 2003, Pochłonięte promieniowanie słoneczne w Tatrach w otoczeniu Hali Gąsienicowej, [w:] K. Błażejczyk, B. Krawczyk, M. Kuchcik (red.), Postępy w badaniach klimatycznych i bioklimatycznych, Prace Geograficzne, 188, IGiPZ PAN, Warszawa, s. 131–144.
3. Baranowski J., 2003, Dynamika zmian dobowych i zróżnicowanie przestrzenne temperatury powietrza na Hali Gąsienicowej, Przegląd Geograficzny, 75, 2, s. 271–286.
4. Barry R.G., Van Wie C.C., 1974, Topo- and microclimatology in alpine areas, [w:] J.D. Ives, R.G. Barry (red.), Arctic and Alpine Environments, Methuen, London, s. 73–83.
5. Błażejczyk K., Baranowski J., Błażejczyk A., Szmyd J., 2013, Klimat i bioklimat Hali Gąsienicowej, [w:] Z. Rączkowska, A. Kotarba (red.), Dolina Suchej Wody w Tatrach. Środowisko i jego współczesne przemiany, Prace Geograficzne, 239, IGiPZ PAN, Warszawa, s. 67–95.
6. Cebulak E., 1983, Maximum daily rainfalls in the Tatra Mountains and Podhale Basin, Zeszyty Naukowe UJ, Prace Geograficzne, 57, s. 337–343.
7. Dąbrowska K., Guzik M. (red.), 2015, Atlas Tatr. Przyroda nieożywiona, Tatrzański Park Narodowy, Zakopane.
8. Falarz M., 2000–2001, Zmienność wieloletnia występowania pokrywy śnieżnej w polskich Tatrach, Folia Geographica, Series Geographica Physica, 31–32, s. 101–123.
9. Falarz M., 2002, Klimatyczne przyczyny zmian i wieloletniej zmienności występowania pokrywy śnieżnej w polskich Tatrach, Przegląd Geograficzny, 74, 1, s. 83–106.
10. Falarz M., 2007, Snow cover variability in Poland in relation to the macro- and mesoscale atmospheric circulation in the 20th century, International Journal of Climatology, 27, s. 2069–2081. https://doi.org/10.1002/joc.1505
11. Gądek B., Grabiec M., Rączkowska Z., Maciata B., 2016, Variability of the snow avalanche danger in the Tatra Mountains during the past nine decades, Geographia Polonica, 89, 1, s. 65–77. https://doi.org/10.7163/GPol.0046
12. Głowicki B., 1998, Wieloletnia seria pomiarów temperatury powietrza na Śnieżce, [w:] Geoekologiczne Problemy Karkonoszy, 1, Wydawnictwo Acarus, Poznań, s. 117–123.
13. Głowicki B., 2000, 20th century variability to daily maxima and minima of air temperature in the Sudetic Mountains, Geographia Polonica, 73, 2, s. 111–116.
14. Hess M., 1965, Piętra klimatyczne w Polskich Karpatach Zachodnich, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, Prace Geograficzne, 11, Kraków.
15. Konček M. (red.), 1974, Klimat Tatr, Folia Geographica, 4, Slovenska Akademia Vied, Bratislava.
16. Kotarba A., 2013, Rzeźba system dolinnego Suchej Wody i Pańszczycy, [w:] Z. Rączkowska, A. Kotarba (red.), Dolina Suchej Wody w Tatrach. Środowisko i jego współczesne przemiany, Prace Geograficzne, 239, IGiPZ PAN, Warszawa, s. 15–34.
17. Kozak J.L., Łepko M., 2015, Wieloletnia zmienność grubości pokrywy śnieżnej w okolicy Szczyrku, Inżynieria Ekologiczna, 41, s. 153–159. https://doi.org/10.12912/23920629/1844
18. Kozłowska A., 2013, Roślinność Doliny Suchej Wody, [w:] Z. Rączkowska, A. Kotarba (red.), Dolina Suchej Wody w Tatrach. Środowisko i jego współczesne przemiany, Prace Geograficzne, 239, IGiPZ PAN, Warszawa, s. 127–136.
19. Kozłowska A., Rączkowska Z., 1996, The spatial relations of relief and vegetation, Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica, 30, s. 117–128.
20. Kozłowska A., Rączkowska Z., 1999, Środowisko wysokogórskie jako system wzajemnie powiązanych elementów, [w:] A. Kotarba, A. Kozłowska (red.), Badania geoekologiczne w otoczeniu Kasprowego Wierchu, Prace Geograficzne, 174, IGiPZ PAN, Warszawa, s. 121–127.
21. Krąż P., Wójcik S., 2015, Mikroregiony fizycznogeograficzne polskiej części Bruzdy Podtatrzańskiej i Pogórzy Przedtatrzańskich, [w:] J. Liro, M. Liro, P. Krąż (red.), Współczesne problemy i kierunki badawcze w geografii, 3, IGiGP UJ, Kraków, s. 131–147.
22. Migała K., 2005, Piętra klimatyczne w górach Europy a problem zmian globalnych, Acta Universitatis Wratislaviensis, 2718, Studia Geograficzne, 78, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
23. Migała K., Czerwiński J., 2004, Das Observatorium auf der Schneekoppe (Śnieżka) im Riesengebirge (Karkonosze) 1603 m, westliche Sudeten, Polen, 100. Jahresbericht des Sonnblick – Vereines für das Jahr 2002, Wien, s. 24–28.
24. Migała K., Urban G., Tomczyński K., 2016, Long-term air temperature variation in the Karkonosze mountains according to atmospheric circulation, Theoretical and Applied Climatology, 125, s. 337–351. https://doi.org/10.1007/s00704-015-1468-0
25. Niedźwiedź T., 1992, Climate of the Tatra Mountains, Mountain Research and Development, 12, 2, s. 131–146. https://doi.org/10.2307/3673787
26. Niedźwiedź T., 1996, Wieloletnia zmienność temperatury powietrza i opadów w Tatrach, [w:] A. Kotarba (red.), Przyroda Tatrzańskiego Parku Narodowego a Człowiek, 1, Nauki o Ziemi, Materiały I Ogólnopolskiej Konferencji, Zakopane, 6–9 października 1995, Kraków-Zakopane, s. 161–163.
27. Niedźwiedź T., 2003, Extreme precipitation events on ten northern side of the Tatra Mountains, Geographia Polonica, 76, 2, s. 13–21.
28. Niedźwiedź T., 2004, Rekonstrukcja warunków termicznych lata w Tatrach od 1550 roku, [w:] A. Kotarba (red.), Rola małej epoki lodowej w przekształcaniu środowiska przyrodniczego Tatr, Prace Geograficzne, 197, IGiPZ PAN, Warszawa, s. 57–88.
29. Niedźwiedź T., 2006, Zmienność temperatury powietrza w Tatrach w porównaniu z Karpatami Południowymi i Alpami, [w:] A. Kotarba, W. Borowiec (red.), Tatrzański Park Narodowy na tle innych górskich terenów chronionych, 1, Nauki o Ziemi, Zakopane-Kraków, s. 13–21.
30. Obrębska-Starlowa B., Trepińska J., Niedźwiedź T., Bednarz Z., 1996, Trendy zmian klimatycznych w Tatrach Polskich, [w:] A. Kotarba (red.), Przyroda Tatrzańskiego Parku Narodowego a Człowiek, 1, Nauki o Ziemi, Materiały I Ogólnopolskiej Konferencji, Zakopane, 6–9 października 1995, Kraków-Zakopane, s. 168–170.
31. Rączkowska Z., 2013, Współczesne procesy morfogenetyczne, [w:] Z. Rączkowska, A. Kotarba (red.), Dolina Suchej Wody w Tatrach. Środowisko i jego współczesne przemiany, Prace Geograficzne, 239, IGiPZ PAN, Warszawa, s. 35–48.
32. Sobik M., Błaś M., Migała M., Godek M., Nasiołkowski T., 2013, Klimat, [w:] R. Knapik, A. Raj (red.), Przyroda Karkonoskiego Parku Narodowego, KPN, Jelenia Góra, Wydawnictwo Dimograf, Bielsko-Biała, s. 147–186.
33. Trepińska J., 2002, Górskie klimaty, Wydwnictwo IGiGP UJ, Kraków. https://doi.org/10.7163/PrzG.2015.3.5
34. Ustrnul Z., Walawender E., Czekierda D., Štasny P., Lapin M., Mikulova K., 2015, Opady atmosferyczne i pokrywa śnieżna, [w:] K. Dąbrowska, M. Guzik (red.), Atlas Tatr. Przyroda nieożywiona, Tatrzański Park Narodowy, Zakopane, arkusz II.3, mapy 1, 5.
35. Wibig J., Głowicki B., 2002, Trends of minimum and maximum temperature in Poland, Climate Research, 20, s. 123–133. https://doi.org/10.3354/cr020123
36. Yoshino M.M., 1984, Thermal belt and cold air drainage on the mountain slope and cold air lakes in the basin at quiet, clear night, GeoJournal, 8, 3, s. 230–250. https://doi.org/10.1007/BF00446473
37. Żmudzka E., 2009, Changes of thermal conditions in the Polish Tatra Mountains, Landform Analysis, 10, s. 140–146.
38. Żmudzka E., 2010, Współczesne zmiany wielkości i charakteru opadów w Tatrach, [w:] A. Kotarba (red.), Nauka a zarządzanie obszarem Tatr i ich otoczeniem, tom 1, Tatrzański Park Narodowy, Polskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk o Ziemi, Zakopane, s. 157–164.
39. Żmudzka E., 2011, Współczesne zmiany klimatu wysokogórskiej części Tatr, Prace i Studia Geograficzne, 47, s. 217–226.
40. Żmudzka E., 2011, Contemporary climate changes in the high mountain part of the Tatras, Miscellanea Geographica, 15, s. 93–102. https://doi.org/10.2478/v10288-012-0005-6
41. Żmudzka E., Nejedlik P., Mikulova K., 2015, Temperatura, wskaźniki termiczne, [w:] K. Dąbrowska, M. Guzik (red.), Atlas Tatr. Przyroda nieożywiona, Tatrzański Park Narodowy, Zakopane, arkusz II.2, mapa 1.

Relation:

Przegląd Geograficzny

Volume:

91

Issue:

1

Start page:

41

End page:

62

Resource type:

Text

Detailed Resource Type:

Article

Format:

File size 2 MB ; application/octet-stream

Resource Identifier:

2300-8466 (on-line) ; 2300-8466 (on-line) ; 10.7163/PrzG.2019.1.2

Source:

CBGiOS. IGiPZ PAN, sygn.: Cz.181, Cz.3136, Cz.4187 ; click here to follow the link

Language:

pol

Language of abstract:

eng

Rights:

Creative Commons Attribution BY 4.0 license

Terms of use:

Copyright-protected material. [CC BY 4.0] May be used within the scope specified in Creative Commons Attribution BY 4.0 license, full text available at:

Digitizing institution:

Institute of Geography and Spatial Organization of the Polish Academy of Sciences

Original in:

Central Library of Geography and Environmental Protection. Institute of Geography and Spatial Organization PAS

Projects co-financed by:

Operational Program Digital Poland, 2014-2020, Measure 2.3: Digital accessibility and usefulness of public sector information; funds from the European Regional Development Fund and national co-financing from the state budget.

Access:

Open