Historyczne zmiany użytkowania gruntów na obszarach wiejskich Polski południowej – studium przypadków = Historical changes in land use in rural areas of southern Poland – case study

Prus, Barbara; Gawroński, Krzysztof; Ulicka, Kinga

doi:1642-4689

- ris
- BibTeX
- EndNote
- Csv

Historyczne zmiany użytkowania gruntów na obszarach wiejskich Polski południowej – studium przypadków = Historical changes in land use in rural areas of southern Poland – case study Prus, BarbaraGawroński, KrzysztofUlicka, Kinga

Object structure

Historyczne zmiany użytkowania gruntów na obszarach wiejskich Polski południowej – studium przypadków = Historical changes in land use in rural areas of southern Poland – case study

Studia Obszarów Wiejskich = Rural Studies, t. 50

Prus, Barbara : Autor ; Gawroński, Krzysztof : Autor ; Ulicka, Kinga : autor

strefa podmiejska ; obszary wiejskie ; mapy katastralne ; struktura użytkowania ziemi

Celem pracy jest określenie znaczenia odległości od aglomeracji miejskiej dla historycznych zmian użytkowania gruntów w dwóch wybranych miejscowościach wiejskich (Kryspinów i Kaszów) zlokalizowanych w bliskim sąsiedztwie Krakowa. Wykonano także analizę zmian granic tych miejscowości. Potwierdzono, że zmiany w użytkowaniu gruntów następują szybciej w miejscowości bezpośrednio sąsiadującej z Krakowem. Mniejsze zmiany odnotowano w kolejnej strefie odległościowej, w której obszar nie podlegał bezpośredniej presji procesu suburbanizacji ze strony Krakowa. Zaobserwowane historyczne zmiany użytkowania gruntów potwierdzają ogólną tendencję wzrostu powierzchni zabudowanych oraz zurbanizowanych, nieużytków oraz gruntów zadrzewionych kosztem powierzchni użytkowanych rolniczo.

1. Affek A., 2012, Kalibracja map historycznych z zastosowaniem GIS, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, 16, Sosnowiec, s. 48–62.
2. Affek A., 2016, Dynamika krajobrazu. Uwarunkowania i prawidłowości na przykładzie dorzecza Wiaru w Karpatach (XVIII–XXI w.), Prace Geograficzne, 251, IGiPZ PAN, Warszawa.
3. Bański J. 1997, Przemiany rolniczego użytkowania ziemi w Polsce w latach 1975–1988, Prace Geograficzne, 168, IGiPZ PAN, Continuo, Wrocław.
4. Bański J., 2017, The consequences of changes of ownership for agricultural land use in Central European countries following the collapse of the Eastern Bloc, Land Use Policy, 66, s. 120–130. https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2017.04.045
5. Bičík I., Chromý P., Jančák V., Jeleček L., Štépanek V., Winklerová J., Kupková L., 2001, Land Use/ Cover Changes in Czechia over the Past 150 Years – An Overview, [w:] Y.Himiyama, A. Mather, I. Bičík, E.V. Milanova (red.), Land Use/Cover Changes in Selected Regions in the World, 1, Asahikawa, s. 29–39.
6. Bičík I., Jeleček L., 2003, Long Term Research of LUCC in Czechia 1845–2000, [w:] L. Jeleček, P. Chromý, H. Janů, J. Miškovský, L. Uhlířová (red.), Dealing with diversity, 2nd International Conference of the European Society for Environmental History, Proceedings, Prague, s. 224–231.
7. Bieda A., 2012, Weryfikacja granicy matematycznej prowadzonej środkiem koryta rzecznego, Roczniki Geomatyki, 10, 4 (54), Warszawa, s. 17–27.
8. Bielecka K., 1969, Przemiany struktury użytkowania ziemi w Polsce na przełomie XIX i XX wieku (Land use changes in Poland over XIX and XX centuries), t.10, Instytut Historii Materialnej PAN, PWN, Warszawa.
9. Cegielska K., Salata T., Gawroński K., Różycka-Czas R., 2017, Level of spatial differentiation of anthropogenic impact in Małopolska, Journal of Ecological Engineering, 18, 1, s. 200–209. https://doi.org/10.12911/22998993/67100
10. Ciołkosz A., Poławski Z.F., 2006, Zmiany użytkowania ziemi w Polsce w drugiej połowie XX wieku (Land use changes in Poland in the second part of XX century), Przegląd Geograficzny, 78, 2, s. 173–190.
11. Eisenhardt K.M., 1989, Building Theories from Case Study Research, Academy of Management Review, 4 (14), s. 522–550. https://doi.org/10.5465/amr.1989.4308385 ; https://doi.org/10.2307/258557
12. Gabrovec M., Petek F., Kladnik D., 2001, Land Use Changes in the 20th Century in Slovenia, [w:] Y. Himiyama, A. Mather, I. Bičík, E.V. Milanova (red.), Land Use/Cover Changes in Selected Regions in the World, 1, Asahikawa, s. 41–52.
13. Głaz M. 2006, Przekształcenia agrarne strefy podmiejskiej jako efekt oddziaływania miasta Wrocławia, [w:] J. Słodczyk, R. Klimek (red.), Przemiany przestrzeni miast i stref podmiejskich, Uniwersytet Opolski, Opole, s. 153–166.
14. Gonda-Soroczyńska E., 2009, Czy to jeszcze wieś? Polskie Krajobrazy Dawne i Współczesne, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, 12, Komisja Krajobrazu Kulturowego PTG, Sosnowiec, s. 178–189.
15. Harvey F., Kaim D., Gajda A., 2014, Analysis of historical change using cadastral materials in the Carpathian Foothills, European Journal of Geography, 5, 3, s. 6–21.
16. Janus J., Głowacka A., Bożek P., 2016, Identification of areas with unfavorable agriculture development conditions in terms of shape and size of parcels with example of Southern Poland, Proceedings of the 15th International Scientific Conference on Engineering for Rural Development, May 25‑27, Jelgava, Latvia.
17. Jankowiak J., 2005, Zmiany użytkowania ziemi w okresie transformacji gospodarki w Polsce, [w:] L. Ryszkowski, A. Kędziora (red.), Ochrona środowiska w gospodarce przestrzennej, Zakład Badań Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, Prodruk, Poznań, s. 115–127.
18. Kabrda J., 2004, Influence of natural conditions on land use in the Vysočina region and its changes since the mid-19th century, Acta Universitatis Carolinae, Geographica, 2, s. 15–38.
19. Kain R., Baigent E., 1992, The cadastral map in the service of the state – a history of property mapping, University of Chicago, Chicago.
20. Kostrowicki J. (red.), 1978, Przemiany struktury przestrzennej rolnictwa Polski 1950–1970, Prace Geograficzne, 127, IGiPZ PAN, Warszawa.
21. Krausmann F., 2003, Land Use and Societal Metabolism in 19th Century Austrian Villages: The Franziscean Cadastre as a source for modeling pre-industrial land use systems in Central Europe, [w:] L.Jeleček, P. Chromý, H. Janů, J. Miškovský, L. Uhlířová (red.), Dealing with diversity, 2nd International Conference of the European Society for Environmental History, Proceedings, Prague, s. 237–242.
22. Krausmann F., 2006, Forest Transition in Österreich: Eine sozialökologische Annäherung Mitteilungen der Österreichischen Geographischen Gesellschaft, 148, s. 75–91.
23. Lambin E.F., Geist H., 2006, Land-Use and Land-Cover Change. Local Processes and Global Impacts, Springer, Heidelberg. https://doi.org/10.1007/3-540-32202-7
24. Lisec A., Navratil G., 2014, The Austrian Land Cadastre: from the earliest beginnings to the modern land information system, Geodetski Vestnik, 58, 3, s. 482–499. https://doi.org/10.15292/geodetski-vestnik.2014.03.482-516
25. Łowicki D., 2008, Land use changes in Poland during transformation case study of Wielkopolska Region, Landscape and Urban Planning, 87 (4), s. 279–288. https://doi.org/10.1016/j.landurbplan.2008.06.010
26. Matakiewicz M., 1929, Górna Wisła, jej obecny stan i znaczenie jako drogi wodnej, Czasopismo Techniczne, 22, Lwów, s. 341–344.
27. Meiyappan P., Dalton M., O'Neill B.C., Jain A.K., 2014, Spatial modeling of agricultural land use change at global scale, Ecological Modelling, 291, s. 152–174. https://doi.org/10.1016/j.ecolmodel.2014.07.027
28. Noszczyk T., Rutkowska A., Hernik J., 2017, Determinig Changes in Land Use Structure in Małopolska Using Statistical Methods, Polish Journal of Environmental Studies, 26, 1, s. 211–220. https://doi.org/10.15244/pjoes/64913
29. Pilat T., 1872, Skorowidz gminny Galicyi, Lwów.
30. Pociask-Karteczka J., 1994, Przemiany stosunków wodnych na obszarze Krakowa, Zeszyty Naukowe UJ, Prace Geograficzne, 96.
31. Poławski Z.F., 2009, Zmiany użytkowania ziemi w Polsce w ostatnich dwóch stuleciach (Land use changes in Poland during last two centuries), Teledetekcja Środowiska, 42, s. 69–82.
32. Poniży L., 2008, Presja urbanizacyjna i jej wpływ na zmiany przestrzennej struktury użytkowania ziemi na wybranych obszarach podmiejskich Poznania, Problemy Ekologii Krajobrazu, 22, s. 335–342.
33. Przegon W., Bacior S., Sobolewska-Mikulska K., 2017, Cartographic analysis of transformations of the spatial structure of lands in Podgórze in Kraków in Poland in the period of 1847–2016, Geodetski Vestnik, 61 (2), s. 278–292. https://doi.org/10.15292/geodetski-vestnik.2017.02.278-292
34. Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa w sprawie ewidencji gruntów i budynków z dnia 29 marca 2001 r. (Dz.U. z 2001 r. Nr 38, poz. 454 z późniejszymi zmianami), 2001, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego i Budownictwa, Warszawa.
35. Rudnicki R., Dubownik A., 2011, Changes in land use structure of agricultural holdings in Kujavia-Pomerania voivodeshis in light of comparative analysis of National Agricultural Censuses of 2002 and 2010, University of Nicolas Copernicus, Toruń.
36. Sulimierski F., Chlebowski B., Walewski W. (red.), 1881, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. III, s. 902 (Hasło: Kaszów), t. X, s. 876 (Hasło: Śmierdząca), Nakładem Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, Druk "WIEKU" Nowy Świat Nr 59, Warszawa.
37. Springer F., 2013, Wanna z kolumnadą, Wydawnictwo Czarna, Warszawa.
38. Ustawa z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne Dz. U. z 2017 r. poz. 1566, 2180, z 2018 r. poz. 650, 710.
39. Woch F., Borek R., 2015, The Role of Management of the Field-Forest Boundary in Poland's Process of Agricultural Restructuring, Papers on Global Change IGBP, 22, s. 83–100. https://doi.org/10.1515/igbp-2015-0017
40. Wolski J., 2000, Austriacki kataster podatku gruntowego na ziemiach polskich oraz jego wykorzystanie w pracach urządzeniowych i badaniach naukowych (Austrian land-tax cadastre on the Polish territory and its usage for the construction works and research), Polski Przegląd Kartograficzny, 32, 3, s. 199–212.
41. Yin R., 1994, Case Study Research. Design and Methods, Sage Publishing, Beverly Hills.
42. Zachariasz A., 2012, Przydatność archiwalnych źródeł kartograficznych dla współczesnych badań krajobrazowych, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, 16, Komisja Krajobrazu Kulturowego PTG, Sosnowiec, s. 63–83.