Obciążenia cieplne człowieka podczas niezwykle ciepłych miesięcy letnich w Krakowie = Human thermal stress during exceptionally warm summer months in Kraków (Poland)

Twardosz, Robert

doi:0033-2143 (print)

- ris
- BibTeX
- EndNote
- Csv

Obciążenia cieplne człowieka podczas niezwykle ciepłych miesięcy letnich w Krakowie = Human thermal stress during exceptionally warm summer months in Kraków (Poland) Twardosz, Robert

Struktura obiektu

Obciążenia cieplne człowieka podczas niezwykle ciepłych miesięcy letnich w Krakowie = Human thermal stress during exceptionally warm summer months in Kraków (Poland)

Przegląd Geograficzny T. 95 z. 3 (2023)

Twardosz, Robert : Autor

UTCI ; stres ciepła ; niezwykle ciepły miesiąc ; cyrkulacja atmosferyczna ; masa powietrza ; Kraków

W pracy scharakteryzowano obciążenia cieplne człowieka w trzech najgorętszych miesiącach, które wystąpiły w Krakowie na początku XXI w., a mianowicie w lipcu 2006 r., sierpniu 2015 r. i czerwcu 2019 r. Podstawę badań stanowiły wartości wskaźnika UTCI obliczone na bazie czterech elementów meteorologicznych z trzech terminów obserwacji w ciągu doby (6, 12 i 18 UTC). Jako okres referencyjny przyjęto ostatnie trzydziestolecie 1991‑2020. W opracowaniu wykorzystano także kalendarz typów cyrkulacji i mas powietrznych nad południową Polską (Niedźwiedź, 1981, 2023). Na postawie średnich wartości charakterystyk termicznych, jak i wskaźnika UTCI, wykazano, że warunki odczuwalne w 3 niezwykle ciepłych miesiącach były podobne. Ogólnie dni ze stresem ciepła (o 12 UTC) było rekordowo dużo: od 70% w sierpniu 2015 r. do 84% w czerwcu 2019 r. Przebieg obciążeń z dnia na dzień był nieco odmienny. Potwierdziło się, zgodnie z dotychczasową wiedzą, że o nasileniu gorąca zadecydowały zarówno charakter cyrkulacji, jak i kierunek adwekcji i typ masy powietrznej. Podczas niezwykle ciepłych miesięcy w dniach z najsilniejszym stresem ciepła przeważała cyrkulacja antycyklonalna z sektora południowego (Sa i SWa), sprowadzająca gorące masy powietrza zwrotnikowego.

Błażejczyk, K., & Błażejczyk, M. (2010). Bioklima2.6, Program komputerowy. Pobrane z: https://www.igipz.pan.pl/BioKlima.html (19.01.2023).
Błażejczyk, K., Bröde, P., Fiala, D., Havenith, G., Ingvar, Holmér, I., Jendritzky, G., & Kampmann, B. (2010). UTCI - nowe narzędzie badania warunków bioklimatycznych w różnych skalach czasowych i przestrzennych. Przegląd Geofizyczny, 55(1‑2), 5‑19.
Błażejczyk, K., Bröde, P., Fiala, D., Havenith, G., Ingvar Holmér, I., Jendritzky, G., & Kampmann, B. (2010). UTCI - Nowy wskaźnik oceny obciążeń cieplnych człowieka. Przegląd Geograficzny, 82(1), 49‑68.
Błażejczyk, K., Epstein, Y., Jendritzky, G., Staiger, H., & Tinz, B. (2012). Comparison of UTCI to selected thermal indices. International Journal of Biometeorology, 56, 515‑535. https://doi.org/10.1007/s00484-011-0453-2
Błażejczyk, K., Twardosz, R., Wałach, P., Czarnecka, K., & Błażejczyk, A. (2022). Heat strain and mortality effects of prolonged Central European heatwave - an example of June 2019 in Poland. International Journal of Biometeorology, 66, 149‑161. https://doi.org/10.1007/s00484-021-02202-0
Di Napoli, C., Pappenberger, F., & Cloke, H.L. (2018). Assessing heat-related health risk in Europe via the Universal Thermal Climate Index (UTCI). International Journal of Biometeorology, 62, 1155‑1165. https://doi.org/10.1007/s00484-018-1518-2
Dobek, M. (2013). Warunki biotermiczne Lublina (na podstawie wskaźnika obciążeń cieplnych UTCI). Acta Balneologica, 55, 141‑145.
Dobek, M., Demczuk, P., & Nowosad, M. (2013). Spatial variation of the Universal Thermal Climate Index in Lublin in specified weather scenarios. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Sectio B, 68, 21‑38.
Dobek, M., & Krzyżewska, A. (2015). Wybrane zagadnienia z bioklimatu Lublina. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Sectio B, 70(2), 117‑129.
Fiala, D., Lomas, K.J., & Stohrer, M. (2001). Computer prediction of human thermoregulatory and temperature responses to a wide range of environmental conditions. International Journal of Biometeorology, 45, 143‑159.
Girguś, R., & Strupczewski, W. (oprac.). (1965). Wyjątki ze źródeł historycznych o nadzwyczajnych zjawiskach hydrologiczno-meteorologicznych na ziemiach polskich w wiekach od X do XVI. Warszawa: PIHM, WKiŁ.
Kossowska-Cezak, U., & Skrzypczuk, J. (2011). Pogoda upalna w Warszawie (1947‑2010). Prace i Studia Geograficzne, 47, 139‑146.
Kossowska-Cezak, U., & Twardosz, R. (2017). Współczesne anomalie termiczne na historycznych ziemiach polskich. Przegląd Geofizyczny, 62(1‑2), 29‑43.
Krzyżewska, A., Bartoszek, K., & Wereski, S. (2016). The meteorological conditions during particularly severe heatwave in Lublin in August 2015. Przegląd Geofizyczny, 61(3‑4), 239‑246.
Krzyżewska, A., & Dyer, J. (2018). The August 2015 mega-heatwave in Poland in the context of past events. Weather, 73, 207‑214. https://doi.org/10.1002/wea.3244
Krzyżewska, A., Wereski, S., & Dobek, M. (2021). Summer UTCI variability in Poland in the twenty-first century. International Journal of Biometeorology, 65, 1497‑151. https://doi.org/10.1007/s00484-020-01965-2
Kuchcik, M. (2017). Warunki termiczne w Polsce na przełomie XX i XXI wieku i ich wpływ na umieralność. IGiPZ PAN, Warszawa.
Kuchcik, M., Błażejczyk, K., & Halaś, A. (2021). Changes in Bioclimatic Indices. W: M. Falarz (red.), Climate Change in Poland Past, Present, Future. Shaanxi: Springer, 471‑493.
Luterbacher, J., Werner, J.P., Smerdon, J.E., Fernández-Donado, L., González-Rouco, F.J., Barriopedro, D., Ljungqvist, F.C., Büntgen, U., Zorita, E., Wagner, S., Esper, J., McCarroll, D., Toreti, A., Frank, D., Jungclaus, J.H., Barriendos, M., Bertolin, C., Bothe, O., Brázdil, R., Camuffo, D., Dobrovolný, P., Gagen, M., García-Bustamante, E., Ge, Q., Gómez-Navarro, J.J., Guiot, J., Hao, Z., Hegerl, G.C., Holmgren, K., Klimenko, V.V., Martín-Chivelet, J., Pfister, C., Roberts, N., Schindler, A., Schurer, A., Solomina, O., von Gunten, L., Wahl, J.E., Wanner, H., Wetter, O., Xoplaki, E., Yuan, N., Zanchettin, D., Zhang, H., & Zerefos, C. (2016). European summer temperatures since Roman times. Environmental Research Letters, 11(2). https://doi.org/10.1088/1748-9326/11/2/024001
Nemeth, A. (2011). Changing thermal bioclimate in some Hungarian cities. Acta Climatologica et Chorologica Universitatis Szegediensis, 44‑45, 93‑101.
Niedźwiedź, T. (1981). Sytuacje synoptyczne i ich wpływ na zróżnicowanie przestrzenne wybranych elementów klimatu w dorzeczu górnej Wisły. Rozprawy habilitacyjne UJ, 58, Kraków.
Niedźwiedź, T. (2023). Kalendarz typów cyrkulacji atmosfery dla Polski południowej. Pobrane z: http://www.kk.wnoz.us.edu.pl/nauka/kalendarz-typow-cyrkulacji (31.01.2023).
Novak, M. (2013). Use of the UTCI in the Czech Republic. Geographia Polonica, 86, 21‑28.
Nowosad, M., Rodzik, B., Wereski, S., & Dobek, M. (2013). The UTCI Index in Lesko and Lublin and its circulation determinants. Geographia Polonica, 86, 29‑36.
Owczarek, M. (2019). The influence of large-scale factors on the heat load on human beings in Poland in the summer months. Theoretical and Applied Climatology, 137, 855‑869. https://doi.org/10.1007/s00704-018-2633-z
Pociask-Karteczka, J., Kundzewicz, Z.W., Twardosz, R., & Rajwa-Kuligiewicz, A. (2018). Natural Hazards in Poland. W: D. Bartlett, R. Singh (red.), Exploring Natural Hazards: A Case Study Approach. Taylor & Francis Group, 315‑343.
Półrolniczak, M., Szyga-Pluta, K., & Kolendowicz, L. (2016). Bioklimat wybranych miast pasa pobrzeży południowobałtyckich na podstawie uniwersalnego wskaźnika obciążenia cieplnego. Acta Geographica Lodziensis, Folia Geographica Physica, 104, 147‑161.
Quesada, B. (2014). Extrêmes de températures en Europe: caractéristiques, rétroactions sol/atmosphère et prévisibilité. Thèse de doctorat, Versailles-St Quentin en Yvelines, ED129 - UVSQ.
Skrzyńska, M., & Twardosz, R. (2023). Long-term changes in the frequency of exceptionally cold and warm months in Europe (1831‑2020). International Journal of Climatology, 43, 2339‑2351. https://doi.org/10.1002/joc.7978
Tomczyk, A.M., & Owczarek, M. (2020). Occurrence of strong and very strong heat stress in Poland and its circulation conditions. Theoretical and Applied Climatology, 139, 893‑905. https://doi.org/10.1007/s00704-019-02998-3
Twardosz, R. (2009). Fale niezwykłych upałów w Europie na początku XXI wieku. Przegląd Geofizyczny, 54(3‑4), 193‑204.
Twardosz, R. (2017). Zmiany częstości anomalii termicznych w Polsce w latach 1951‑2015. Polish Journal of Agronomy, 31, 3‑1.
Twardosz, R. (2019). Anomalously warm months in 2018 in Poland in relation to airflow circulation patterns. Weather, 74(11), 374‑382. https://doi.org/10.1002/wea.3588
Twardosz, R., & Wałach, P. (2020). Niezwykle ciepła pogoda w czerwcu 2019 roku w Polsce i jej przyczyny cyrkulacyjne. Przegląd Geofizyczny, 65(3‑4), 179‑194.
Twardosz, R. & Kossowska-Cezak, U. (2021). Large-area thermal anomalies in Europe (1951‑2018). Temporal and spatial patterns. Atmospheric Research, 251. https://doi.org/10.1016/j.atmosres.2020.105434
Twardosz, R., & Bielec-Bąkowska, Z. (2022). Continental-scale monthly thermal anomalies in Europe during the years 1951‑2018 and their occurrence in relation to atmospheric circulation. Geographia Polonica, 95, 97‑116. https://doi.org/10.7163/GPol.0228
Twardosz, R., Walanus, A., & Guzik, I. (2021). Warming in Europe: recent trends in annual and seasonal temperatures. Pure Applied Geophysics, 178, 4021‑4032. https://doi.org/10.1007/s00024-021-02860-6
Ustrnul, Z., Wypych, A., & Czekierda, D. (2021). Air temperature change. W: M. Falarz (red.), Climate change in Poland. Past, Present, Future (s. 275‑330). Shaanxi: Springer.
Vinogradova, V. (2021). Using the Universal Thermal Climate Index (UTCI) for the assessment of bioclimatic conditions in Russia. International Journal of Biometeorology, 65, 1473‑1483. https://doi.org/10.1007/s00484-020-01901-4