Churski, Paweł : Autor ; Adamiak, Czesław : Autor ; Szyda, Barbara : Autor ; Dubrownik, Anna : Autor ; Pietrzykowski, Maciej : Autor ; Śleszyński, Przemysław : Autor
Przegląd Geograficzny T. 95 z. 1 (2023)
There is now a renaissance of interest in Poland’s urban regions, including the Functional Urban Areas (FUAs) and this can be considered due to a change from the administrative and sectoral approach dominating planning for regional development in the direction of a functional one. This paper presents an overview of the concepts related to FUAs and related issues, as well as methods referred to in the Polish literature when it comes to the delimitation of urban-related areas. It then goes on to propose a new delimitation of urban functional areas extending to the entire territory of the country. FUAs were delimited as nodal regions on the basis of a criterion of functional linkage – commuting and migration exchange (population check-in and check-out), using the additional criterion of maximum temporal distance. The results of the prepared means of drawing distinctions showed how the daily life of Poland's population is organised in relation to a relatively large number of diverse "micro-regions." The number of classified FUAs (413) is similar to the number of county-level administrative units known as poviats (380), while these units are characterised by different sizes and spatial extents. The work is in line with the demand for those engaging in spatial and strategic planning to think in terms of functional areas.
Andersen, A.K. (2002). Are commuting areas relevant for the delimitation of administrative regions in Denmark? Regional studies, 36(8), 833‑844. https://doi.org/10.1080/0034340022000012289
Andrzejewska, R., & Stryjakiewicz, T. (1986). Modele grawitacji i potencjału w procedurze delimitacji funkcjonalnego regionu miejskiego Poznania. W: T. Czyż (red.), Metody badania struktury regionalnej. Poznań: UAM.
Bański, J., Czapiewski, K., & Mazur, M. (2012). Policentryczność rozwoju Mazowsza. Mazowsze. Studia Regionalne, 10, 71‑88.
Barca, F. (2009). An agenda for a reformed Cohesion Policy. A place-based approach to meeting European Union challenges and expectations. Independent Report prepared at the request of Danuta Hübner, Commissioner for Regional Policy.
Bartosiewicz, B. (2016). Obszary funkcjonalne małych i średnich miast w Polsce - koncepcja badawcza. Studia Ekonomiczne, 279, 234‑244.
Bartosiewicz, B., & Marcińczak, S. (2020). Policentryczność regionów miejskich w Polsce. Przegląd Geograficzny, 92(4), 455‑474. https://doi.org/10.7163/PrzG.2020.4.1
Bartosiewicz, B., & Marcińczak, S. (2022). Urban structure in transition: evidence from Poland, 1983‑2011. Regional Studies, 56(1), 36‑47. https://doi.org/10.1080/00343404.2021.1878125
Berry, B.J.L. (1967). Functional Economic Areas and Consolidated Urban Regions of the US, Final Report of the Social Sciences Research Council Study of Metropolitan Area Classification. New York: Social Sciences Research Council.
Berry, B.J.L. (1973). Growth Centers in the American Urban System. Cambridge: Ballinger.
Bul, R., & Walaszek, M. (2015). Dojazdy do pracy i szkół jako podstawowe kryterium delimitacji obszarów funkcjonalnych miast. Rozwój regionalny i polityka regionalna, 29, 119‑138.
Chojnicki, Z., & Czyż, T. (1992). Region - regionalizacja - regionalizm. Ruch prawniczy, ekonomiczny i socjologiczny, 54(2), 1‑18.
Chramiec, A. (1966). Dynamika rozwoju i przemiany strukturalne ludności w kształtowaniu aglomeracji miejskiej w Polsce. Warszawa: Instytut Urbanistyki i Architektury.
Churski, P. (2018). Podejście zorientowane terytorialnie (place-based policy) - teoria i praktyka polityki regionalnej. Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 41, 31‑50.
Cohesion in the EU towards 2050. 8th Cohesion Report and stakeholder views. (2022). European Parliamentary Research Service.
Coombes, M. (2014). From city-region concept to boundaries for governance: The English case. Urban Studies, 51(11), 2426‑2443. https://doi.org/10.1177/0042098013493482
Coombes, M.G., Dixon, J.S., Gooddart, J.B., Openshaw, S., & Taylor, P.J. (1982). Functional Regions for the Population Census of Great Britain. W: D.T. Herbert & R.J. Johnston (red.), Geography and the Urban Environment. Progress in Research and Applications (s. 63‑112). Chichester: John Willey & Son.
Copus, A., Mantino, F., & Noguera, J. (2017). Inner Peripheries: an oxymoron or a real challenge for territorial cohesion? Italian Journal of Planning Practice, 7(1), 24‑49.
Cörvers, F., Hensen, M., & Bongaerts, D. (2009). Delimitation and coherence of functional and administrative regions. Regional studies, 43(1), 19‑31. https://doi.org/10.1080/00343400701654103
Czyż, T. (2009). Koncepcje aglomeracji miejskiej i obszaru metropolitalnego w Polsce. Przegląd Geograficzny, 81(4), 445‑459.
Dojazdy do pracy w Polsce. Terytorialna identyfikacja przepływów ludności związanych z zatrudnieniem. (2010). Poznań: GUS.
Dubownik, A., Churski, P., Adamiak, C., & Szyda, B. (2023). Cohesion Policy in the Struggle Against the Marginalization of the Inner Peripheries: Polish Experience and Recommendations. W: P.K. Pradhan, W. Leimgruber (red.), Nature, Society, and Marginality. Cham: Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-031-21325-0_18
Dziewoński, K. (1967). Teoria regionu ekonomicznego. Przegląd Geograficzny, 39(1), 33‑50.
Dziewoński, K. (1971). Baza Ekonomiczna i struktura funkcjonalna miast. Studium pojęć, metod i ich zastosowań. Prace Geograficzne, 87, 9‑109.
Dziewoński, K. (1973). W sprawie podstawowych pojęć i terminów używanych w analizie i planowaniu wielkich aglomeracji miejskich. Biuletyn KPZK PAN, 79, 91‑100.
Dziewoński, K., Gawryszewski, A., Iwanicka-Lyra, E., Jelonek, A., Jerczyński, M. & Węcławowicz, G. (1977). Rozmieszczenie i migracje ludności, a system osadniczy Polski Ludowej. Wrocław: IGiPZ PAN.
Dziewoński, K. & Kosiński, L. (1964). Rozmieszczenie ludności w Polsce w XX wieku. Przegląd Geograficzny, 36(1), 3‑36.
Eberhardt, P., Gontarski, Z. & Siemiński, J. (1973). Koncepcje delimitacji aglomeracji miejskich w Polsce. Biuletyn KPZK PAN, 79, 187‑217.
Flórez-Revuelta, F., Casado-Díaz, J.M., & Martínez-Bernabeu, L. (2008). An evolutionary approach to the delineation of functional areas based on travel-to-work flows. International Journal of Automation and Computing, 5(1), 10‑21. https://doi.org/10.1007/s11633-008-0010-6
Gerard, R. (1958). Commuting and the labour market area. Journal of Regional Science, 1, 124‑130.
Gontarski, Z. (1980). Obszary metropolitalne w Polsce: delimitacja i charakterystyka struktury przestrzennej. Biuletyn KPZK PAN, 109.
Gruchociak, H. (2012). Delimitacja lokalnych rynków pracy w Polsce. Przegląd Statystyczny, 59(numer specjalny 2), 277‑297.
Gruchociak, H. (2013). Delimitacja lokalnych rynków pracy w Polsce na podstawie danych z badania przepływów ludności związanych z zatrudnieniem. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 278, 341‑350.
Gruchociak, H. (2015). Porównanie struktury lokalnych rynków pracy wyznaczonych przy wykorzystaniu różnych metod w Polsce w latach 2006 i 2011. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 385, 111‑119. https://doi.org/10.15611/pn.2015.385.12
Hall, P., Gracey, H., Drewett, R. & Thomas, R. (1973). The Containment of Urban England. Londyn: George Allen and Unwin.
Hay, D., & Hall, P. (1977). Urban Regionalization of Great Britain. Reading: University of Reading.
Heffner, K., & Gibas, P. (2015). Polityka spójności UE a obszary funkcjonalne centrów regionalnych w Polsce. W: E. Pancer-Cybulska, E. Szostak (red.), Unia Europejska w 10 lat po największym rozszerzeniu (s. 127‑138). Wrocław: Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu.
Heffner, K., & Gibas, P. (2017). Centra regionów a spójność regionalna w Polsce. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 466, 98‑110. https://doi.org/10.15611/pn.2017.466.10
Hołowiecka, B., & Szymańska, D. (2008). New changes in the functional uran region in the new socio-economic conditions in Poland. The case of Toruń. Bulletin of Geography: Socio-Economic Series, 9, 63‑78.
Huff, D.L. (1963). Defining and estimating a trade area. Journal of Marketing, 28, 34‑38.
Ilnicki, D., & Janc, K. (2021). Obszary intensywnych powiązań funkcjonalnych miast na prawach powiatu w Polsce - autorska metoda delimitacji. Przegląd Geograficzny, 93(2), 141‑160. https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.2.1
Iwanicka-Lyra, E. (1969). Delimitacja aglomeracji miejskich w Polsce. Warszawa: PWN.
Kaczmarek, T. (2017). Miejskie obszary funkcjonalne - problemy integracji zarządzania. Studia KPZK PAN, 174, 157‑167. https://doi.org/10.24425/118528
Karlsson, C., & Olsson, M. (2006). The identification of functional regions: theory, methods, and applications. The Annals of Regional Science, 40(1), 1‑18. https://doi.org/10.1007/s00168-005-0019-5
Kaufmann, V. (2002). Re-Thinking mobility. New York: Ashgate. https://doi.org/10.4324/9781315244303
Kociuba, D. (2015). Miejskie obszary funkcjonalne - wyzwania planistyczne. Studia Miejskie, 18, 39‑53. https://doi.org/10.25167/sm.2424
Kociuba, D. (2017). Delimitacja miejskich obszarów funkcjonalnych ośrodków wojewódzkich w realizacji Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych w Polsce - teoria versus praktyka. Studia Regionalne i Lokalne, 3(69), 54‑78. https://doi.org/10.7366/1509499536903
Komornicki, T. (2014). Obszary funkcjonalne zdefiniowane w KPZK 2030 jako wyzwanie dla statystyki publicznej. Przykład obszarów wymagających rozwoju nowych funkcji. Biuletyn KPZK PAN, 255, 54‑79.
Komornicki, T., Czapiewski, K., & Solon, B. (2012). Zagospodarowanie infrastrukturalne i kapitał fizyczny oraz policentryczność rozwoju Mazowsza. Warszawa: Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego.
Komornicki, T., Korcelli, P., Siłka, P., Śleszyński, P., & Świątek, D. (2013). Powiązania funkcjonalne pomiędzy polskimi metropoliami. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie SEDNO.
Komornicki, T., Rosik, P., Stępniak, M., Śleszyński, P., Goliszek, S., Pomianowski, W., & Kowalczyk, K. (2018). Ewaluacja i monitoring zmian dostępności transportowej w Polsce z wykorzystaniem wskaźnika WMDT. Warszawa: Ministerstwo Inwestycji i Rozwoju.
Komornicki, T., Śleszyński, P., Rosik, P., & Pomianowski, W. (2009). Dostępność przestrzenna jako przesłanka kształtowania polskiej polityki transportowej. Biuletyn KPZK PAN, 241, 6‑163.
Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030. (2011). Warszawa: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego.
Korcelli, P. (1973). Głos w dyskusji. Biuletyn KPZK PAN, 79, 157‑159.
Korcelli, P. (1974). Teoria rozwoju struktury przestrzennej miast. Warszawa: KPZK PAN.
Korcelli, P. (1976). Aglomeracje miejskie w systemach osadniczych, Wybrane hipotezy i perspektywy badawcze. Przegląd Geograficzny, 48(4), 589‑600.
Korcelli, P. (1977). An Approach to the Analysis of Functional Urban Regions: A Case Study of Poland. IIASA Research Memorandum. Laxenburg: IIASA.
Korcelli, P. (1981). Regiony miejskie w systemie osadniczym Polski. W: K. Dziewoński, P. Korcelli (red.), Studia nad migracjami i przemianami systemu osadniczego w Polsce (s. 189‑212). Warszawa: IGiPZ PAN.
Korcelli, P., Potrykowska, A., & Bodzak, D. (1981). Układ przestrzenny i współzależności miast w Polsce. Przegląd Geograficzny, 51, 209‑233.
Kretowicz, P. (2009). Przestrzenne oddziaływanie Zakopanego i Nowego Targu na tle powiązań społeczno-gospodarczych na Podhalu. Czasopismo Geograficzne, 80(4), 241‑256.
Kudłacz, T., & Markowski, T. (2017). Miejskie obszary funkcjonalne w świetle wybranych koncepcji teoretycznych - zarys problemu. Studia KPZK PAN, 174, 17‑30. https://doi.org/10.24425/118518
Leszczycki, S., Eberhardt, P. & Heřman, S. (1971). Aglomeracje miejsko-przemysłowe w Polsce 1966‑2000. Biuletyn KPZK PAN, 67.
Ładysz, J. (2021). Delimitacja transgranicznych obszarów funkcjonalnych. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego.
Marcińczak, S., & Bartosiewicz, B. (2018). Commuting patterns and urban form: Evidence from Poland. Journal of Transport Geography, 70, 31‑39. https://doi.org/10.1016/j.jtrangeo.2018.05.019
Markowski, T. & Marszał, T. (2006). Metropolie, obszary metropolitalne, metropolizacja. Problemy i pojęcia podstawowe. Warszawa: KPZK PAN.
McKenzie, R.D. (1933). The Metropolitan Community. New York: McGraw-Hill.
Musil, J., & Müller, J. (2008). Inner peripheries of the Czech Republic as a form of social exclusion. W: J. Musil (red.), Space and Historical Time as Dimensions of Social Change (s. 75‑92). Prague: MatfyzPress.
Nelicki, A. (2001). Kształtowanie się struktur administracji powiatowej i wojewódzkie. W: G. Gorzelak, B. Jałowiecki, M. Stec (red.), Reforma terytorialnej organizacji kraju: dwa lata doświadczeń (s. 51‑72). Warszawa: Scholar.
Nowak, A. (2018). Miejsce miejskich obszarów funkcjonalnych w procesie rozwoju regionalnego. Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 41, 51‑69. https://doi.org/10.14746/rrpr.2018.41.05
Nystuen, J.D., & Dacey, M.F. (1961). A graph theory interpretation of nodal regions. Papers of the Regional Science Association, 7(1), 29‑42.
Parysek, J. (1982). Modele klasyfikacji w geografii. Poznań: UAM.
Potrykowska, A. (1989). Funkcjonalne regiony miejskie w krajowym systemie osadniczym. Prace Geograficzne, 152, 55‑76.
Przestrzenne Zagospodarowanie Kraju - perspektywa długookresowa. (2022). Warszawa: KPZK PAN.
Ravenstein, E.G. (1885). The Laws of Migration. Journal of the Royal Statistical Society, 48(2).
Rosik, P., Stępniak, M., & Wiśniewski, R. (2010). Dojazdy do pracy do Warszawy i Białegostoku- alternatywne podejścia metodologiczne. Studia Regionalne i Lokalne, 40(2), 77‑98.
Rozwijające się regiony - rozwijająca się Europa. Czwarty raport na temat spójności gospodarczej i społecznej. (2007). Luksemburg: Urząd Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich.
Runge, J. (2007). Metody badań w geografii społeczno-ekonomicznej - elementy metodologii, wybrane narzędzia badawcze. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Rychłowski, B. (1967). Regionalizacja ekonomiczna (zagadnienia podstawowe). Warszawa: PWN.
Rykiel, Z. (1978). Miejsce aglomeracji wielkomiejskich w przestrzeni społeczno-gospodarczej Polski. Wrocław: IGiPZ PAN.
Servillo, L., Russo, A.P. & Barbera, F. (2016). Inner Peripheries: towards an EU place-based agenda on territorial peripherality. Italian Journal of Planning Practice, 6(1), 42‑75.
Smętkowski, M. (2007). Delimitacja obszarów metropolitalnych w Polsce - nowe spojrzenie. W: G. Gorzelak, A. Tucholska (red.), Rozwój, region, przestrzeń (s. 215‑233). Warszawa: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego.
Smętkowski, M., Jałowiecki, B., & Gorzelak, G. (2009). Obszary metropolitalne w Polsce - diagnoza i rekomendacje. Studia Regionalne i Lokalne, 1(35), 52‑73.
Statystyka układów regionalnych, (1972). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
Study on Urban Functions. ESPON Project 1.4.3. Final Report. (2007). ESPON Coordination Unit, Luxembourg. Pobrane z: https://www.espon.eu/programme/projects/espon-2006/studies-andscientific-support-projects/study-urban-functions (22.10.2022).
Sudra, P. (2018). Ewolucja kryteriów delimitacji wielkomiejskich układów osadniczych w Polsce. Przegląd Geograficzny, 90(2), 181‑208. https://doi.org/10.7163/PrzG.2018.2.1
Swianiewicz, P., & Klimska, U. (2005). Społeczne i polityczne zróżnicowanie aglomeracji w Polsce - waniliowe centrum, mozaika przedmieść. Prace i Studia Geograficzne, 35, 45‑70.
Szafranek, E. (2017). Miejskie obszary funkcjonalne a kształtowanie spójności terytorialnej. Prace Naukowe UE we Wrocławiu, 4667, 113‑129.
Szmytkie, R. (2013). W kwestii metropolii i obszarów metropolitalnych. Przegląd Administracji Publicznej, 2, 35‑47.
Szromnik, A. (1985). Miasta jako centralne ośrodki rynku w Polsce południowo-wschodniej. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 47(2), 187‑203.
Śleszyński, P. (2012). Kierunki dojazdów do pracy. Wiadomości Statystyczne, 11, 59‑75.
Śleszyński, P. (2013). Delimitacja Miejskich Obszarów Funkcjonalnych stolic województw. Przegląd Geograficzny, 85(2), 173‑197. http://doi.org/10.7163/PrzG.2013.2.2
Śleszyński, P. (2014). Delimitation and typology of functional urban regions in Poland based on commuting, 2006. Geographia Polonica, 87(2), 317‑320. https://doi.org/10.7163/GPol.2014.20
Śleszyński, P. (2015). Problemy delimitacji miejskich obszarów funkcjonalnych w Polsce. Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 29, 37‑53. https://doi.org/10.14746/rrpr.2015.29.04
Śleszyński, P. (2015). W sprawie optymalnego podziału terytorialnego Polski: zastosowanie analizy grawitacyjnej. Przegląd Geograficzny, 87(2), 343‑359. http://doi.org/10.7163/PrzG.2015.2.7
Śleszyński, P. (2017). Dostępność ekonomiczna miast wojewódzkich w świetle kosztów dojazdu samochodem osobowym. Prace Komisji Geografii Komunikacji PTG, 20(1), 7‑18. https://doi.org/10.4467/2543859XPKG.17.001.6730
Śleszyński, P., Herbst, M., Komornicki, T., Wiśniewski, R., Bański, J., Biedka, W., … & Wojnar, K. (2020). Studia nad obszarami problemowymi w Polsce. Warszawa: KPZK PAN.
Śleszyński, P., & Komornicki, T. (2016). Klasyfikacja funkcjonalna gmin Polski na potrzeby monitoringu planowania przestrzennego. Przegląd Geograficzny, 88(4), 469‑488. http://doi.org/10.7163/PrzG.2016.4.3
Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. 2015 poz. 199 z późniejszymi zmianami).
Ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz.U. 2006 Nr 227 poz. 1658 z późniejszymi zmianami).
Ustawa z dnia 9 października 2015 r. o związkach metropolitalnych (Dz.U. 2015 poz. 1890 z późniejszymi zmianami).
Whittlesey, D. (1954). The regional concept and the regional method. W: P.E. James, C.F. Jones (red.), American Geography: Inventory and Prospect. Syracuse: Syracuse University Press.
Wicht, A., Kropp, P., & Schwengler, B. (2020). Are functional regions more homogeneous than administrative regions? A test using hierarchical linear models. Papers in Regional Science, 99(1), 135‑164. https://doi.org/10.1111/pirs.12471
Wiśniewski, S. (2015). Dostępność czasowa Uniejowa w kontekście indywidualnego transportu samochodowego. Biuletyn Uniejowski, 4, 167‑179.
Zaborowski, Ł. (2016). Próba przebudowy układu województw z wykorzystaniem sieci ośrodków regionalnych. Przegląd Geograficzny, 88(2). 159‑182. https://doi.org/10.7163/PrzG.2016.2.2
Zaucha, J., Brodzicki, T., Ciołek, D., Komornicki, T., Mogiła, Z., Szlachta, J. & Zaleski, J. (2015). Terytorialny wymiar wzrostu i rozwoju. Warszawa: Difin.
Zgliński, W. (1994). Kształtowanie się strefy żywicielskiej aglomeracji warszawskiej. Warszawa: IGiPZ PAN.
oai:rcin.org.pl:238507 ; doi:10.7163/PrzG.2023.1.2 ; 0033-2143 (print) ; 2300-8466 (on-line) ; 10.7163/PrzG.2023.1.2
CBGiOS. IGiPZ PAN, sygn.: Cz.181, Cz.3136, Cz.4187 ; click here to follow the link
Creative Commons Attribution BY 4.0 license
Copyright-protected material. [CC BY 4.0] May be used within the scope specified in Creative Commons Attribution BY 4.0 license, full text available at: ; -
Institute of Geography and Spatial Organization of the Polish Academy of Sciences
Programme Innovative Economy, 2010-2014, Priority Axis 2. R&D infrastructure ; European Union. European Regional Development Fund
Dec 28, 2023
May 18, 2023
872
https://www.rcin.org.pl/igipz/publication/274316
Churski, Paweł Adamiak, Czesław Szyda, Barbara Dubrownik, Anna Pietrzykowski, Maciej Śleszyński, Przemysław
Śleszyński, Przemysław
Śleszyński, Przemysław
Owsiński, Jan W. Śleszyński, Przemysław
Śleszyński, Przemysław
Śleszyński, Przemysław
Kowalski, Mariusz Śleszyński, Przemysław
Kosiński, Leszek (1929– ) Śleszyński, Przemysław