Percepcja przez młodzież szkolną funkcji i rangi wybranych ośrodków regionalnych = Perceptions among young people of school age of the functions and ranks of selected regional centres in Poland

Parol, Adam R.; Gręda, Łukasz; Wrona, Katarzyna

doi:0033-2143 (print)

- ris
- BibTeX
- EndNote
- Csv

Percepcja przez młodzież szkolną funkcji i rangi wybranych ośrodków regionalnych = Perceptions among young people of school age of the functions and ranks of selected regional centres in Poland Parol, Adam R.Gręda, ŁukaszWrona, Katarzyna

Object structure

Percepcja przez młodzież szkolną funkcji i rangi wybranych ośrodków regionalnych = Perceptions among young people of school age of the functions and ranks of selected regional centres in Poland

Przegląd Geograficzny T. 95 z. 4 (2023)

Parol, Adam R. : Autor ; Gręda, Łukasz : Autor ; Wrona, Katarzyna : Autor

Geografia -- czasopisma [KABA] ; Polska -- geografia -- czasopisma [KABA]

Od 1999 r. zbiór 16 województw w Polsce nie uległ zmianie ilościowej (pomimo ustawicznej krytyki ówczesnej reformy administracyjnej). Stan ten spowodował powstanie obszarów wykluczonych, często skoncentrowanych wokół ośrodków o (teoretycznie) podobnym potencjale do najmniejszych miast wojewódzkich. Celem artykułu jest rozpoznanie, w jaki sposób obecnie obowiązujący podział administracyjny na województwa jest postrzegany przez tych, którzy nie mają możliwości porównania go z podziałem obowiązującym przed ostatnią reformą – młodzież ze szkół średnich. Badania ankietowe zrealizowano w dziesięciu miastach: sześciu ośrodkach mogących stać się w przyszłości stolicami województw (Częstochowa, Kalisz, Koszalin, Płock, Radom, Słupsk) oraz czterech stolicach województw o zbliżonym do tych miast potencjale (Gorzów Wielkopolski, Kielce, Toruń, Zielona Góra). Wyniki pokazują, iż młodzież z miast niewojewódzkich częściej wybiera funkcję administracyjną jako najważniejszą funkcję regionalnej stolicy, a uczniowie szkół ze stolic województw silniej podkreślają konieczność pełnienia przez stolicę również funkcji kulturalnej, edukacyjnej i religijnej. Zauważono zależność między ogólnym wyposażeniem miasta w usługi a opinią młodzieży – im więcej placówek i usług mieściło się w danym ośrodku, tym częściej był on wskazywany jako „regionalna stolica”. Nie wykazano natomiast występowania tzw. „kompleksu niższości” wobec mieszkańców stolic województw oraz związku między realnym wyposażeniem miasta w konkretne rodzaje placówek a funkcjami, które powinna pełnić regionalna stolica w opinii młodzieży.

Awtuch, A. (2009). Percepcja przestrzeni 1. Wprowadzenie. Wykłady, Gdańsk: Katedra Projektowania Środowiskowego, Wydział Architektury Politechniki Gdańskiej.
Bal, I. (2012). Marginalizacja i wykluczenie społeczne jako bariera rozwoju regionalnego. Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy, 58, 252‑262.
Bański, J. (2022). Rozważania na temat klasyfikacji małych miast - przegląd podejść badawczych i próba klasyfikacji wielokryterialnej. Przegląd Geograficzny, 94(2), 199‑218. https://doi.org/10.7163/PrzG.2022.2.2
Bartoszewicz, M., Chruściel, M., Matura, B., Matyja, R., Mącarz, D., Pluta, M. & Wołek, A. (2017). Miasta Dolnego Śląska i Opolszczyzny po reformie administracji publicznej z 1998 r. Próba bilansu. W: A. Wołek (red.), W cieniu statusu. Miasta Dolnego Śląska i Opolszczyzny po reformie administracji publicznej (s. 26‑177). Kraków: Ośrodek Myśli Politycznej.
BDL, (2023). Bank Danych Lokalnych. Pobrane z: https://bdl.stat.gov.pl/bdl/start (15.03.2023).
Bocheński, T. & Rydzewski, T. (2020). Stolice byłych 49 województw w Polsce - wybrane zagadnienia rozwoju miast. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Chojnicki, Z. & Czyż, T. (2000). Nowa terytorialna organizacja Polski i układ regionalny. Czasopismo Geograficzne, 71(3‑4), 261‑277.
Churski, P., Adamiak, C., Szyda, B., Dubownik, A., Pietrzykowski, M., & Śleszyński, P. (2023). Nowa delimitacja miejskich obszarów funkcjonalnych w Polsce i jej zastosowanie w praktyce zintegrowanego podejścia terytorialnego (place based approach). Przegląd Geograficzny, 95(1), 29‑55. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.1.2
Czapiewska, G. (2003). Historyczne uwarunkowania rozwoju rolnictwa uspołecznionego na Pomorzu Środkowym. Słupskie Prace Geograficzne, 1, 51‑67.
Czapiewska, G. (2007). Zagospodarowanie nieprodukcyjnej części majątku popegeerowskiego na Pomorzu Środkowym. Słupskie Prace Geograficzne, 3, 73‑84.
Częstochowa Nasze Miasto, (2020). Czy powstanie woj. częstochowskie? Przed wyborami wraca sprawa nowego podziału administracyjnego Polski. Pobrane z: https://czestochowa.naszemiasto
Dyląg, B. (2015). PiS zapowiada już 3 nowe województwa. Pobrane z: https://www.portalsamorzadowy.pl/finanse/pis-zapowiada-juz-3-nowe-wojewodztwa,74641.html (06.01.2023).
Dojwa, K. (2011). Samorząd terytorialny i władze samorządowe w percepcji społecznej. Wybrane aspekty socjologiczne. Studia politologiczne, 20, 21‑41.
Doroszewicz, K. & Stanisławiak, E. (2002). Stereotypy regionalne. Mieszkańcy Warszawy i Krakowa w oczach młodzieży. Rocznik Żyrardowski, 1, 113‑127.
Gadziński, J. & Goras, E. (red.). (2019). Transport i mobilność miejska. Warszawa: Instytut Rozwoju Miast i Regionów.
GUS, 2018. Wskaźniki dostępności terytorialnej mieszkańców Polski do wybranych obiektów użyteczności publicznej. Warszawa: Centrum Badań i Edukacji Statystycznej GUS, Zakład Wydawnictw Statystycznych.
Guzik, R. (2003). Przestrzenna dostępność szkolnictwa ponadpodstawowego. Kraków: Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Guzik, R., Kołoś, A., Fiedeń, Ł., Kocaj, A. & Wiedermann, K. (2020). Dostępność komunikacyjna i relacje przestrzenne w województwie pomorskim. Kraków: Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Guzik, R., Kołoś, A., Fiedeń, Ł., Kocaj, A. & Wiedermann, K. (2021). Dostępność komunikacyjna i relacje przestrzenne w województwie zachodniopomorskim. Kraków: Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Jasiulewicz, M. & Suszyński, A. (2016). Pomorze Środkowe - region zmarginalizowany w obecnym podziale administracyjnym. Zeszyty Naukowe Wydziału Nauk Ekonomicznych Politechniki Koszalińskiej 20, 39‑56.
Jażewicz, I. (2009). Funkcjonowanie małych miast Pomorza Środkowego w okresie transformacji systemowej. Słupsk: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pomorskiej w Słupsku.
Jażewicz, I. (2013). Miejska sieć osadnicza regionu nadmorskiego. Słupsk: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pomorskiej.
Jażewicz, I. (2016). Miejska sieć osadnicza projektowanego województwa środkowopomorskiego. Zeszyty Naukowe Wydziału Nauk Ekonomicznych Politechniki Koszalińskiej, 20(2), 57‑76.
Kisiała, W. (2017). Wpływ utraty statusu ośrodka wojewódzkiego na rozwój miast. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, 477, 117‑126. https://doi.org/10.15611/pn.2017.477.11
Komorowski, J.W. (2012). Miasta wojewódzkie a miasta postwojewódzkie w Polsce - zróżnicowanie i zmiany poziomu gospodarczego w pierwszej dekadzie XXI wieku. Studia Miejskie, 8, 9‑23.
Kos, B., Krawczyk, G. & Tomanek, R. (2020). Inkluzywna mobilność w metropoliach. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach.
Koter, M. (1999). Za jakim modelem podziału terytorialnego Polski opowiedzieć się? Wnioski z doświadczeń przeszłości oraz wzorców europejskich. Acta Universitatis Lodziensis; Folia Geographica Socio-Oeconomica 1, 7‑28.
KPZK, 30. Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, Załącznik do uchwały nr 239 Rady Ministrów z dnia 13 grudnia 2011 r. (poz. 252).
Krysiński, D. (2013). Wszystko, co złe, to reforma. O utracie statusu miasta wojewódzkiego w dyskursie kaliszan. Przegląd Socjologiczny, 62(4), 25‑42.
Krysiński, D. (2013). Społeczne bariery rozwoju postwojewódzkich ośrodków regionalnych jako zagrożenie dla polityki rozwojowej Polski. Przykład Kalisza. Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 23, 5‑20.
Krysiński, D. (2015). Status wojewódzki miasta jako czynnik wzrostu w dobie postindustrialnej. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica 52, 27‑44.
Kulesza, M. (1998). Podstawowe kryteria podziału terytorialnego kraju na powiaty i województwa. Warszawa: Kancelaria Rady Ministrów.
Kulesza, M. (2000). Transformacja ustroju administracyjnego Polski (1990‑2000). Studia Iuridica, XXXVIII, 79‑86.
Kurniewicz, A. (2021). Wpływ zmiany statusu administracyjnego na rozwój gospodarczy miast. Warszawa: praca doktorska, Uniwersytet Warszawski.
Kurniewicz, A. & Swianiewicz, P. (2016). Ból fantomowy czy realna strata? Wpływ utraty statusu stolicy województwa na rozwój gospodarczy i miejsce w hierarchii systemu osadniczego. Prace i Studia Geograficzne, 61(2), 25‑50.
Maik, W. (1988). Rozwój teorii regionalnych i krajowych układów osadnictwa. Poznań: Seria Geograficzna, 37.
Marecki, Z. (2015). Spotkanie prezydentów Słupska i Koszalina ws. nowego województwa. Pobrane z: https://gp24.pl/spotkanie-prezydentow-slupska-i-koszalina-ws-nowego-wojewodztwa/ar/9169500 (22.03.2023).
Mencel, P. & Rydz, E. (2007). Rozwój i regres sieci kolejowej na Pomorzu Środkowym. Słupskie Prace Geograficzne, 3, 5‑23.
Miedziński, M. (2017). Czynniki endogeniczne i egzogeniczne oddziałujące na cztery największe miasta Pomorza Środkowego. Słupskie Prace Geograficzne 14, 155‑176.
Mordwa, S. (2000). Preferencje turystyczne łódzkich studentów. Acta Universitatis Lodziensis: Folia Geographica Socio-Oeconomica, 3, 175‑190.
Nowak, M.J. (2012). Zmiany funkcji usługowej w małych miastach województwa zachodniopomorskiego w latach 2004‑2009. W: K. Heffner & A. Halama (red.), Ewolucja funkcji małych miast w Polsce (83‑94). Studia ekonomiczne. Zeszyty naukowe wydziałowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach.
Nowakowski, M. (red.). (1984). Kształtowanie sieci usług. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Omucińska, L. & Janiszewska, D. (2017). Oddziaływanie miast Koszalina i Słupska na poziom rozwoju społeczno-gospodarczego gmin Pomorza Środkowego. Zeszyty Naukowe Wydziału Nauk Ekonomicznych Politechniki Koszalińskiej, 21, 159‑177.
Osiecki, G., & Żółciak, T. (2020). PiS chce podzielić Mazowsze. Powstanie województwo warszawskie. Pobrane z: https://forsal.pl/gospodarka/polityka/artykuly/7779682,pis-chce-podzielic-mazowszepowstanie-wojewodztwo-warszawskie.html (06.01.2023)
Otremba, T. (2000). Wojewódzka przebudowa: projekt racjonalnej korekty nowego podziału Polskina województwa „16 minus 3”. Gdańsk: Regnum.
Parol, A.R. (2020). Dopasowanie hierarchii ośrodków miejskich i powiązań funkcjonalnych do wydzieleń terytorialnych szczebla powiatowego na Pomorzu Środkowym. Słupskie Prace Geograficzne, 17, 123‑146.
Parol, A.R. (2021). Dostępność transportowa wybranych ośrodków miejskich Pomorza Środkowego z uwzględnieniem zjawiska wykluczenia komunikacyjnego. Prace Komisji Geografii Komunikacji PTG, 24(3), 19‑35. https://doi.org/10.4467/2543859XPKG.21.016.15043
Parol, A.R. (2022). Zmiany rozmieszczenia instytucji o randze regionalnej i ponadregionalnej w miastach Pomorza Środkowego w latach 1979‑2019. Regiony Nadmorskie, 30, 78‑101.
Porczek, M. (2020). Uwarunkowania przebiegu granic jednostek współczesnego podziału administracyjnego Polski. Warszawa: praca doktorska, Uniwersytet Warszawski.
Rydz, E. (2006). Przemiany struktur społeczno-gospodarczych w okresie transformacji systemowej na Pomorzu Środkowym. Słupsk: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pomorskiej.
Rydz, E. (2008). Przemiany przestrzeni wiejskiej na Pomorzu Środkowym. W: Lokalna Agenda 21 dla Pomorza Środkowego. Pomorze Środkowe - społeczeństwo, wieś, gospodarka. Wybrane problemy. Koszalin: Polskie Towarzystwo Ekonomiczne Oddział w Koszalinie.
Rydz, E. (2009). Współczesne problemy demograficzno-osadnicze na Pomorzu Środkowym. Słupskie Prace Geograficzne, 6, 19‑43.
SJP PWN (2023). Percepcja. Pobrane z: https://sjp.pwn.pl/szukaj/percepcja.html (16.09.2023).
Sobala-Gwosdz, A. (2023). Pozycja miast jako ośrodków centralnych. Warszawa - Kraków: Instytut Rozwoju Miast i Regionów.
Sokołowski, D. (2006). Funkcje centralne i hierarchia funkcjonalna miast w Polsce. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Sokołowski, D. (2014). Niektóre uwarunkowania korekty podziału Polski na województwa. Przegląd Geograficzny, 86, 567‑590. https://doi.org/10.7163/PrzG.2014.4.6
Sołtys, J. & Dorocki, S. (2018). Rozmieszczenie usług jako podstawa rozpoznawania ośrodków podregionalnych w Polsce i ich hierarchii. Prace Komisji Geografii Przemysłu PTG, 33(3), 237‑251. https://doi.org/10.24917/20801653.323.15
Sołtys, J. (2013). Usługi publiczne jako czynnik miastotwórczy i wyznacznik rangi miasta w sieci osadniczej na przykładzie małych miast Polski Północnej. Acta Universitatis Lodziensis, Folia Geographica Socio-oeconomica, 15(3), 3‑19.
Springer, F. (2016). Miasto - archipelag. Kraków: Karakter.
Stanny, M. (2008). Pochodzenie terytorialne ludności i problem struktury demograficznej obszarów wiejskich Pomorza Środkowego. W: Lokalna Agenda 21 dla Pomorza Środkowego. Pomorze Środkowe - społeczeństwo, wieś, gospodarka. Wybrane problemy. Koszalin: Polskie Towarzystwo Ekonomiczne Oddział w Koszalinie.
Stępniak, M., Wiśniewski, R., Goliszek, S., & Marcińczak, S. (2017). Dostępność przestrzenna do usług publicznych w Polsce. Prace Geograficzne IGiPZ PAN, 261.
Swaniewicz, P. (2010). Czy rozmiar ma znaczenie? Zróżnicowanie opinii mieszkańców o funkcjonowaniu samorządów lokalnych w zależności od wielkości gminy. Samorząd Terytorialny, 4, 5‑16.
Szarfenberg, R. (2006). Marginalizacja i wykluczenie społeczne. Wykłady. Warszawa: Instytut Polityki Społecznej Uniwersytetu Warszawskiego.
Śleszyński, P., Herbst, M., Komornicki, T., Wiśniewski, R., Bański, J., Biedka, W., Celińska-Janowicz, D., Degórski, M., Goch, K., Goliszek, S., Grabowska, M., Mazur, M., Olechnicka, A., Otmianowski, M., Piotrowski, F., Płoszaj, A., Rok, J., Smętkowski, M., Stępień, M., Śliwowski, P., Więckowski, M., & Wojnar, K. (2020). Studia nad obszarami problemowymi w Polsce. Warszawa: Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN, tom 7/199.
Trutkowski, C. (red.). (2016). Realizacja usług publicznych w jednostkach samorządu terytorialnego - ograniczenia, możliwości, rekomendacje. Warszawa: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej.
Uchwała Nr XLVIII/720/2006 Rady Miejskiej Kalisza z dnia 29 czerwca 2006 roku w sprawie wyrażenia poparcia dla działalności prowadzonej przez Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Regionu i Utworzenia Województwa Środkowopolskiego z siedzibą w Kaliszu.
Wendt, J. (2000). Dostępność komunikacyjna ośrodków władzy wojewódzkiej. Prace Komisji Geografii Komunikacji PTG, 6.
Wendt, J. (2001). Geografia władzy w Polsce. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Wiatr, J.J. (2002). Społeczna percepcja reformy samorządowej. W: J.J. Wiatr (red.), Władza lokalna po reformie samorządowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Wiśniewska, K. (2020). Płock, Radom, Siedlce. Gdzie stolica nowego województwa? "Jeśli ono powstanie, to tylko u nas". Pobrane z: https://www.tokfm.pl/Tokfm/7,103087,26163430,plock-radom-siedlce-gdzie-stolica-nowego-wojewodztwa-jesli.html (22.03.2023).
Zaborowski, Ł. (2013). Podział kraju na województwa. Próba obiektywizacji. Warszawa: Wydawnictwo Scholar.
Zaborowski, Ł. (2014). Powstanie województwo sądecko-tarnowskie?. Pobrane z: https://sobieski.org.pl/powstanie-wojewodztwo-sadecko-tarnowskie/?pdf=8955 (07.01.2023).
Zaborowski, Ł. (2014). Sieć ośrodków regionalnych w Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030. Próba uporządkowania według czynników wielkości i odległości. Przegląd Geograficzny, 86(4), 591‑619. https://doi.org/10.7163/PrzG.2014.4.7
Zdunek, E. (2017). Czy będzie województwo bialsko-siedleckie?. Pobrane z: https://www.tygodniksiedlecki.com/publicystyka/t40478-czy-bedzie-wojewodztwo-bialskosiedleckie-htm/ (07.01.2023).
Żuber, E. (2010). Województwo środkowopomorskie - dlaczego być powinno? Część I: Przesłanki historyczne i społeczne, ekonomiczne i prawne. Koszalin: Wydawnictwo Feniks.
Życie Kalisza. (2016). Kalisz w nowym województwie - środkowopolskim. Pobrane z: https://zyciekalisza.pl/artykul/kalisz-w-nowym-wojewodztwie/618590?fbclid=IwAR0UaziMNheu_aYkjYXNjnxL3ticmr3542Bd2QThzxwVr80YzsVWnrIuy3g (22.03.2023).