The Earliest Phase of the LBK in the Lublin region: New Evidence from the Hrubieszów Basin

Szeliga, Marcin; Gawryjołek-Szeliga, Katarzyna

doi:0081-3834

- ris
- BibTeX
- EndNote
- Csv

The Earliest Phase of the LBK in the Lublin region: New Evidence from the Hrubieszów Basin Szeliga, MarcinGawryjołek-Szeliga, Katarzyna

Object structure

The Earliest Phase of the LBK in the Lublin region: New Evidence from the Hrubieszów Basin

Sprawozdania Archeologiczne 73 nr 1 (2021)

Szeliga, Marcin ; Gawryjołek-Szeliga, Katarzyna

Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk

early LBK ; Gniechowice and Zofipole styl ; eastern Lublin region ; Volhynia ; settlement ; colonization

This article is an attempt to initially characterize the oldest phase of the LBK in the Lublin region, or more precisely – within its eastern part, where all related discoveries are concentrated. The main point of reference is the inventory discovered in 2011-2012 in Świerszczów (Hrubieszów Basin), which is currently the largest homogenous collection originating from this region, related to the early phase of the LBK. The artefacts described herein, as well as the stylistic differentiation of other similarly dated ceramic inventories from the eastern Lublin region (and from neighbouring Volhynia) currently allow us to distinguish two essential stages of the colonisation of this area in the oldest phase of the Neolithic. The older stage corresponds to the Gniechowice-Milanovce horizon (moderte and ephemeral settlement), and younger (Zofipole style), should be correlated with the Moravian phase Ib, including at least the younger section of its development (sub-phase Ib2)

Balcer B. 1983. Wytwórczość narzędzi krzemiennych w neolicie ziem Polski. Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk, Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Bánffy E. 2004. The 6th millennium BC boundary in Western Transdanubia and its role in the Central European Transition (The Szentgyörgyvölgyi-Pityerdomb settlement) (= Varia Archaeologica Hungarica 15). Budapest: Archaeological Institute of the HAS
Bardec’kyj A. B, Dębiec M. and Saile T. 2013. Eine bandkeramische Bestattung aus Baїv bei Luzk in Wolhynien. Sprawozdania Archeologiczne 65, 253-261
Brzozowski J. 1986. Kultura ceramiki wstęgowej rytej na Lubelszczyźnie (typescript of Master’s Thesis stored in Institute of Archaeology of MCSU in Lublin)
Brzozowski J. 1988. Kultura ceramiki wstęgowej rytej na Lubelszczyźnie. In J. Gurba (ed.), Archeologiczne Listy 3. Lublin: Katera Archeologii UMCS, 1-7
Buszewicz J. 1990. Naczynie kultury ceramiki wstęgowej rytej z Gródka Nadbużnego. In Zespół WOAK (eds), Sprawozdania z badań terenowych w województwie zamojskim w 1990 roku. Zamość: Wojewódzki Ośrodek Archeologiczno-Konserwatorski w Zamościu, 9-10
Cladders M. 2001. Die Tonware der Ältesten Bandkeramik. Untersuchung zur zeitlichen und räumlichen Gliederung (= Universitätsforschungen zur prähistorischen Archäologie 72). Bonn: Dr. Rudolf Habelt GmbH.
Czekaj-Zastawny A. 2008. Osadnictwo społeczności kultury ceramiki wstęgowej rytej w dorzeczu górnej Wisły. Kraków: Instytut Archeologii i Etnologii PAN
Czekaj-Zastawny A. 2009. Obrządek pogrzebowy kultury ceramiki wstęgowej rytej. In A. Czekaj-Zastawny (ed.), Obrządek pogrzebowy kultur pochodzenia naddunajskiego w neolicie Polski południowo-wschodniej (5600/5500-2900 BC). Kraków: Instytut Archeologii i Etnologii PAN, 25-51
Czekaj-Zastawny A. 2014. Brzezie 17. Osada kultury ceramiki wstęgowej rytej (= Via Archaeologica. Źródła z badań wykopaliskowych na trasie autostrady A4 w Małopolsce 9). Kraków: Krakowski Zespół do Badań Autostrad, Instytut Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Muzeum Archeologiczne w Krakowie
Czekaj-Zastawny A. and Przybyła M. M. 2012. Modlniczka 2, powiat krakowski – cmentarzysko kultury ceramiki wstęgowej rytej i osady neolityczne (= Via Archaeologica. Źródła z badań wykopaliskowych na trasie autostrady A4 w Małopolsce 7). Kraków: Krakowski Zespół do Badań Autostrad, Instytut Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Muzeum Archeologiczne w Krakowie
Czekaj-Zastawny A., Rauba-Bukowska A., Kukułka A., Kufel-Diakowska B., Lityńska-Zając M., Moskal-del Hoyo M. and Wilczyński J. 2020. The earliest farming communities north of the Carpathians: The settlement at Gwoździec site 2. PLoS ONE 15/1: e0227008
Chernovol K., Pichkur E. V., Shidlovskiy P. S. and Diachenko A. V. 2009. Novyi arkheologicheskiy kompleks kultury lineyno-lentochnoy keramiki v Verhnem Podnestrove. In S. Vasiliev and L. Kulakovska (eds), Sergey N. Bibikov and Prehistoric Archaeology. St. Petersburg: IHMC Russian Academy of Sciences, 254-268
Čižmář Z. 2002. Keramika z pohřebiště v „Široké u lesa”. In V. Podborský, Dvě pohřebiště neolitického lidu s lineární keramikou ve Vedrovicích na Moravě. Brno: Ústav archeologie a muzeologie. Filozofická fakulta Msarykovy univerzity, 151-190
Dębiec M. 2014. Zwięczyca 3. Eine bandkeramische Siedlung am Wisłok. Rzeszów: Oficyna Wydawnicza ZIMOWIT.
Dębiec M. 2015. Zur relativen Chronologie der Linienbandkeramik in Südostpolen. Sprawozdania Archeologiczne 67, 31-56
Dębiec M. and Dzbyński A. 2007. Die Ersten Radiokarbondatierungen aus der Siedlung der linienbandkeramischen Kultur in Zwięczyca, gm. Boguchwała. Pierwsze daty 14C z osady kultury ceramiki wstęgowej rytej w Zwięczycy, gm. Boguchwała. Sprawozdania Archeologiczne 59, 53-59, 59-62
Dębiec M. and Saile T. 2015. Zu den östlichsten Siedlungen der frühen Bandkeramik. Praehistorische Zeitschrift 90/1-2, 1-19
Dębiec M., Saile T. and Pozihovs’kij O. L. 2014. Mežirěč (Ukraina) – najbardziej na wschód wysunięte stanowisko wczesnej fazy kultury ceramiki wstęgowej rytej. In K. Czarniak, J. Kolenda and M. Markiewicz (eds), Szkice neolityczne. Księga poświęcona pamięci Profesor Anny Kulczyckiej-Leciejewiczowej. Wrocław: Instytut Archeologii i Etnologii PAN, 131-143
Doros U., Fraś J. M. and Markiewicz J. 2019. Materiały kultury ceramiki wstęgowej rytej ze stanowiska Zakrzów 8, gm. Niepołomice. Studia i Materiały do dziejów żup solnych w Polsce 33, 112-165
Godłowska M. 1976. Próba rekonstrukcji rozwoju osadnictwa neolitycznego w rejonie Nowej Huty. Materiały Archeologiczne Nowej Huty 5, 7-180
Grygiel R. 2004. Neolit i początki epoki brązu w rejonie Brześcia Kujawskiego i Osłonek 1. Wczesny neolit. Kultura ceramiki wstęgowej rytej. Łódź: Fundacja Badań Archeologicznych Imienia Profesora Konrada Jażdżewskiego, Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi
Gurba J. 1970. Najnowsze badania nad neolitem Lubelszczyzny (przegląd badań). Rocznik Lubelski 13, 173-186
Jakucs J., Bánffy E., Oross K., Voicsek V., Bronk Ramsey Ch. Dunbar E., Kromer B., Bayliss A., Hofmann D., Marshall P. and Whittle A. Between the Vinča and Linearbandkeramik Worlds: The Diversity of Practices and Identities in the 54th-53rd Centuries cal BC in Southwest Hungary and Beyond. Journal of World Prehistory 29, 267-336
Jóźwiak J. and Wilczyński D. 2012. Sprawozdanie z ratowniczych badań archeologicznych stanowiska nr 3 w m. Świerszczów, gm. Hrubieszów wykonywanych na planowanej obwodnicy miasta Hrubieszów w ciągu drogi krajowej nr 74 – Janów Lubelski – granica państwa, Lublin (typescript stored in Provincial Heritage Monuments Protection Office in Lublin)
Kadrow S. 1990. Osada neolityczna na stan. nr 16 w Rzeszowie na Osiedlu Piastów. Sprawozdania Archeologiczne 41, 9-76.
Kadrow S. and Okoński J. 2008. Materiały stylu zofipolskiego ze stanowiska 2 w Zagórzu, gm. Niepołomice. In J. Chochorowski (ed.), Młodsza epoka kamienia – wybrane znaleziska (= Via Archaeologica. Źródła z badań wykopaliskowych na trasie autostrady A4 w Małopolsce). Kraków: Krakowski Zespół do Badań Autostrad, Instytut Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Muzeum Archeologiczne w Krakowie, 1-21
Kempisty E. 1962. Pierwszy grób kultury wstęgowej ceramiki rytej na Lubelszczyźnie w Gródku Nadbużnym, pow. Hrubieszów. Wiadomości Archeologiczne 28/3, 284-285
Kneipp J. 1988. Älteste Bandkeramik in Nordhessen? Archäologisches Korrespondenzblatt 18, 7-13
Kondracki J. 1998. Geografia regionalna Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Kotova N. S, Kovalukh M., Manko V. and Okhrimenko G. V. 2007. Pro datuvannia volinsko-poliskikh neolitichnikh pamiatok ta kulturi liniyno-strichkovoi keramiki. In G. V. Okhrimenko, N. Skliarenko, O. Kalishuk, V. Tkach and O. Romanchuk (eds), Oleksandr Tsinkalovskiy ta praistoria Volini. Lutsk: Volinska oblasna drukarnia, 409-424
Kukawka S., Michczyńska D. J., Michczyński A. and Pazdur M. F. 1990. Chronologia radiowęglowa kultur neolitu na ziemi chełmińskiej w świetle kalibracji radiowęglowej skali czasu. In D. Jankowska (ed.), Z badań nad chronologią absolutną stanowisk neolitycznych z ziemi chełmińskiej. Toruń: Wojewódzki Ośrodek Ochrony Środowiska Kulturowego, Instytut Archeologii i Etnologii UMK, 59-67
Kukułka A. 2001. Wczesnoneolityczna osada w Gwoźdźcu, gm. Zakliczyn, stan. 2 na Pogórzu Wiślickim. In J. Garncarski (ed.), Neolit i początki epoki brązu w Karpatach polskich. Krosno: Muzeum Podkarpackie, 11-40
Kulczycka-Leciejewiczowa A. 1968. Ze studiów nad kulturą ceramiki wstęgowej rytej w Polsce. Archeologia Polski 13, 56-124
Kulczycka-Leciejewiczowa A. 1979. Pierwsze społeczeństwa rolnicze na ziemiach polskich. Kultury kręgu naddunajskiego. In W. Hensel and T. Wiślański (eds), Prahistoria ziem polskich 2. Neolit. Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN, 19-164
Kulczycka-Leciejewiczowa A. 1983a. O zofipolskim stylu ceramiki wstęgowej rytej w Polsce. Archeologia Polski 28, 67-97
Kulczycka-Leciejewiczowa A. 1983b. The Oldest Linnear Pottery communities and their contribution to the Neolithization of Polish territories. Archaeologia Polona 21-22, 47-61
Kulczycka-Leciejewiczowa A. 1987. Pierwsze wspólnoty kultury ceramiki wstęgowej rytej na ziemiach polskich. Archeologia Polski 32/2, 293-348
Kulczycka-Leciejewiczowa A. 2000. Early linear pottery communities to the north of the Sudeten and Carpathian mountains. Recent researches. In I. Pavlů (ed.), In memoriam Jan Rulf (= Památky archeologické – Supplementum 13). Praha: Archeologický ústav AV ČR, 196-204
Kulczycka-Leciejewiczowa A. 2008. Samborzec. Studium przemian kultury ceramiki wstęgowej rytej. Wrocław: Instytut Archeologii i Etnologii IAiE PAN
Kulczycka-Leciejewiczowa A. 2010. The chronology of culture change among Linear Pottery communities north of the Carpathian Range. In J. Šuteková, P. Pavúk, P. Kalábková and B. Kovár (eds), PANTA RHEI. Studies in the Chronology and Cultural Development of South-Eastern and Central Europe in Earlier Prehistory Presented to Juraj Pavúk on the Occasion of his 75. Birthday (= Studia archaeologica et mediaevalia 11). Bratislava: Comenius University Bratislava, 549-560
Kulczycka-Leciejewiczowa A. and Romanow J. 1985. Wczesnoneolityczne osiedla w Gniechowicach i Starym Zamku. Silesia Antiqua 27, 9-68
Lenneis E. and Lüning J. 2001. Die altbandkeramischen Siedlungen von Neckenmarkt und Strögen (= Universiätsforschungen zur prähistorischen Archäologie 82). Bonn: Verlag Dr. Rudolf Habelt GmbH.
Michalak-Ścibior J. 1993. Z badań nad osadnictwem najstarszej fazy kultury ceramiki wstęgowej rytej na Wyżynie Sandomierskiej. Sprawozdania Archeologiczne 45, 19-27
Milian T. R, Chernovol D. K, Diachenko O. V. and Lisenko S. D. 2008. Roboti Rativnoi Arkheologichnoi Sluzhbi na poselenni Yosipivka-1 bilia smt Olesko. Arkheologichni Doslidzhennia v Ukrayini 2006-2007, 231-237
Niedźwiedź J. and Panasiewicz W. 1994. Wyniki nadzorów archeologicznych na osadzie wielokulturowej w Hrubieszowie-Podgórzu stan. 5. Sprawozdania z badań archeologicznych w województwie zamojskim w 1993 roku. Lublin: Katedra Archeologii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 52-58
Okhrimenko G. V. 2001. Kultura lineyno-strichkovoi keramiki na Volini. Lutsk: Polesko-Volinskiy narodoznavchiy centr Institutu narodoznavstva NAN Ukrayini
Okhrimenko G. V. 2009. Kamiana doba na tteritoriy pivnichno-zakhidnoi Ukrayini (XIII-III tys. do n.e.). Lutsk: Vоlinska oblasna drukarnia
Passek T. S. and Chernysh K. K. 1963. Pamiatniki kultury lineyno-lentochnoy keramiki na territorii SSSR (= Svod arkheologicheskikh istochnikov B 1-11). Moskva: Akademia Nauk SSSR. Institut Arkheologii
Pavlů I. and Vokolek V. 1992. Early Linear Pottery culture in the East Bohemian Region. Památky Archeologické 83, 41-87
Pavúk J. 1980. Ältere Linearkermik in der Slowakei. Slovenská Archeológia 28(1), 7-90
Pavúk J. 2004. Early Linear Pottery culture in Slovakia and the Neolithization of Central Europe. In A. Lukes and M. Zvelebil (eds), LBK Dialogues. Studies in the formtion of the Linear Pottery culture (= BAR International Series 1304). Oxford: Archaeopress Publishing Ltd., 71-82
Pavúk J. 2005. Typologische Geschichte der Linearbandkeramik. In J. Lüning, Ch. Frirdich and A. Zimmermann (eds), Die Bandkeramik im 21. Jahrhundert. Symposium in der Abtei Brauweiler bei Köln vom 16.9-19.9.2002. Rahden/Westf.: Verlag Marie Leidorf, 17-39
Pavúk J. and Farkaš Z. 2013. Beitrag zur Gliederung der älteren Linerabandkeramik. In A. Anders and G. Kulcsár (eds), Moments in Time. Papers Presented to Pál Raczky on His 60th Birthday. Budapest: Prehistoric Society, Eötvös Loránd University, l’Harmattan, 213-236
Piasetskiy V. K and Okhrimenko G. V. 1990. Doslidzhennia pamiatok kultury lineyno-strechkovoi keramiki na Volini. Arkheologiya 4, 69-82
Pyzel J. 2010a. Historia osadnictwa społeczności kultury ceramiki wstęgowej rytej na Kujawach. Gdańsk: Instytut Archeologii UG
Pyzel J. 2010b. Zofipole/ačkovy/Flomborn. On the problems of Polish subphase Ib of the Linear Band Pottery culture. In J. Šuteková, P. Pavúk, P. Kalábková and B. Kovár (eds), PANTA RHEI. Studies in the Chronology and Cultural Development of South-Eastern and Central Europe in Earlier Prehistory Presented to Juraj Pavúk on the Occasion of his 75. Birthday (= Studia archaeologica et mediaevalia 11). Bratislava: Comenius University Bratislava, 539-547
Pyzel J. 2014. Findet sich im Norden Polens die älteste Bandkeramik? Probleme der Periodisierung der polnischen Linearbandkeramik. In T. Link and D. Schimmelpfennig (eds), No future? Brüche und Ende kultureller Erscheinungen. Beispiele aus dem 6.−2. Jahrtausend v. Chr. Fokus Jungsteinzeit (= Berichte der AG Neolithikum 4). Kerpen-Loogh: Welt und Erde Verlag, 83-93
Pyzel J. 2019. Analiza technologiczno-stylistyczna ceramiki KCWR. In J. Pyzel (ed.), Ludwinowo 7. Osada neolityczna na Kujawach (= Ocalone dziedzictwo archeologiczne 8). Pękowice, Gdańsk: Wydawnictwo i Pracownia Archeologiczna Profil-Archeo, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego
Rook E. 1980. Osadnictwo neolityczne w jaskiniach Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Materiały Archeologiczne 20, 5-130
Saile T. 2020. On the Bandkeramik to the east of the Vistula River: At the limits of the Possible. Quaternary International 560-561, 208-227, DOI: 10.1016/j.quaint.2020.04.036
Sveshnikov I. K. 1954. Kultura liniyno-strichnovoy keramiky na Volyni. Sovetskaya Arkheologiya 20, 100-130
Szeliga M. 2021. The Linear Pottery culture settlement in the upland zone between the Vistula and Bug rivers – current state and perspectives of research. Sprawozdania Archeologiczne 73(1), 7-100
Szeliga M. and Zakościelna A. 2007. Wstępne sprawozdanie z ratowniczych badań wykopaliskowych na wielokulturowym stanowisku 6 w Tominach, pow. opatowski, w 2006 roku. Archeologia Polski Środkowowschodniej 9, 9-23.
Tichý R. 1960. K nejstarší volutové keramice na Moravě. Památky Archeologické 51, 415-441
Tichý R. 1962. Osídlení s volutovou keramikou na Moravě. Památky Archeologické 53, 245-305
Uzarowiczowa A. 1964. Wyniki badań we wsi Gródek Nadbużny, pow. Hrubieszów, w 1961 r. Wiadomości Archeologiczne 30/2, 429-460
Zakościelna A. 1981. Materiały krzemienne tzw. kultur południowych z Lubelszczyzny. Annales UMCS. Sectio F 35/36, 1-23
Zakościelna A. 2007. Południowo-wschodnia Lubelszczyzna w epoce neolitu. In E. Banasiewicz-Szykuła (ed.), Pradzieje południowo-wschodniej Lubelszczyzny. Lublin: Lubelski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Lublinie, 37-60
Zastawny A. and Grabowska B. 2014. Materiały kultury ceramiki wstęgowej rytej ze st. 10, 11 w Targowisku, pow. wielicki. In A. Zastawny (ed.), Targowisko, stan. 10, 11. Osadnictwo z epoki kamienia (= Via Archaeologica. Źródła z badań wykopaliskowych na trasie autostrady A4 w Małopolsce). Kraków: Krakowski Zespół do Badań Autostrad, Instytut Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Muzeum Archeologiczne w Krakowie, 63-253