„Niespełniony pisarz, który został historykiem” : Jerzy Wojciech Borejsza (22 sierpnia 1935 – 28 lipca 2019)

The purpose of the article is to present the scientific biography of Professor Jerzy Wojciech Borejsza, an expert on the history of the 19th and 20th centuries, and to characterise his achievements and views on historiography. Borejsza was one of the most prominent experts in the Polish revolutionary movement and emigration after the January Uprising. Later, he was interested in the history of Italian fascism, Adolf Hitler’s worldview, including his attitude towards the Slavs, and the Soviet version of the totalitarian regime.

Boreiša J.V., Patriotas be paso, tłum. B. Medekšaite, Vilnius 1973.
Borejsza J.W., A Ridiculous Hundred Million Slavs. Concerning Adolf Hitler’s world-view, Warsaw 2017.
Borejsza J.W., Anti-slavism: Hitler’s Vision or the Germans, „Polish Perspectives” 1988, nr 2, s. 23–39.
Borejsza J.W., Antyslawizm Adolfa Hitlera, Warszawa 1988.
Borejsza J.W., Emigracja polska po powstaniu styczniowym, Warszawa 1966.
Borejsza J.W., Il fascismo e l’Europa orientale. Dalla propaganda all’aggressione, Bari–Roma 1981.
Borejsza J.W., Italian Fascism, Nazism and Stalinism: Three Forms of Totalitarianism from a Twenty-first-century Perspective, w: Totalitarian and Authoritarian Regimes in Europe. Legacies and Lessons from the Twentieth Century, red. J.W. Borejsza, K. Ziemer, współpraca M. Hułas, New York–Oxford–Warsaw 2006, s. 3–22.
Borejsza J.W., L’Italia e la guerra tedesco-polacca del 1939, „Storia Contemporanea” 1978, nr 4, s. 607–662.
Borejsza J.W., L’Italia e le tendenze fasciste nei paesi baltici (1922–1940), „Annali della Fondazione Luigi Einaudi” (Torino) 1974, t. VIII, s. 280–316.
Borejsza J.W., La escalada del odio. Movimientos y sistemas autoritarios y fascistas en Europa, 1919–1945, Madrid [2002].
Borejsza J.W., La marcia su Varsavia del 1926 nella versione italiana, „Rivista Storica Italiana” 1978, nr 1, s. 172–191.
Borejsza J.W., La Première Internationale et la Pologne, w: La Première Internationale, Paris 1968, s. 363–375.
Borejsza J.W., Mussolini był pierwszy…, Warszawa 1989.
Borejsza J.W., Ostaniec, czyli ostatni świadek, Warszawa 2018.
Borejsza J.W., Patriota bez paszportu, Warszawa 2008.
Borejsza J.W., Piękny wiek XIX, Warszawa 2010.
Borejsza J.W., Portrait du révolutionnaire polonais, „Acta Poloniae Historica” 1974, t. XXX, s. 119–162.
Borejsza J.W., Porträt des polnischen Revolutionärs. Eine vergleichende Studie, w: Modernisierung und nationale Gesellschaft im ausgehenden 18. und im 19. Jahrhundert. Referate einer deutsch-polnischen Historikerkonferenz, red. W. Conze i in., Berlin 1979, s. 93–112.
Borejsza J.W., Portret polskiego socjalisty z czasów młodości (na marginesie książki L. Baumgartena), „Kwartalnik Historyczny” 1967, nr 2, s. 457–465.
Borejsza J.W., Powstanie II Proletariatu i początki jego działalności, „Z Pola Walki” 1958, nr 2, s. 21–56.
Borejsza J.W., Prasa Towarzystwa Demokratycznego Mierosławskiego (1865–1870), „Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego” 1965, t. IV, z. 2, s. 59–71.
Borejsza J.W., Prasa Zjednoczenia Emigracji Polskiej 1866–1870, „Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego” 1964, t. III, z. 1, s. 72–125.
Borejsza J.W., Racisme et antislavisme chez Hitler, w: La politique nazie d’extermination, sous la direction de F. Bédarida, Paris 1989, s. 57–74.
Borejsza J.W., Rewolucjonista polski – szkic do portretu, w: Polska XIX wieku. Państwo – społeczeństwo – kultura, red. S. Kieniewicz, Warszawa 1977, s. 253–311.
Borejsza J.W., Ritratto del rivoluzionario polacco, „Rivista Storica Italiana” 1974, t. III, s. 460–496.
Borejsza J.W., Rzym a wspólnota faszystowska. O penetracji faszyzmu włoskiego w Europie Środkowej, Południowej i Wschodniej, Warszawa 1981.
Borejsza J.W., Schulen des Hasses. Faschistische Systeme in Europa, Frankfurt am Main 1999.
Borejsza J.W., Sekretarz Adama Mickiewicza. Armand Lévy i jego czasy 1827–1891, Gdańsk 2005.
Borejsza J.W., Sprawa polska i Polacy w Pierwszej Międzynarodówce, „Z Pola Walki” 1964, nr 4, s. 23–45.
Borejsza J.W., Stulecie zagłady, Gdańsk–Warszawa 2011.
Borejsza J.W., Szkoły nienawiści. Historia faszyzmów europejskich 1919–1945, Wrocław– Warszawa–Kraków 2000.
Borejsza J.W., „Śmieszne sto milionów Słowian…” Wokół światopoglądu Adolfa Hitlera, Warszawa 2006.
Borejsza J.W., Trzy szkice o prasie emigracyjnej, „Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego” 1967, t. VI, z. 1, s. 32–54.
Borejsza J.W., W kręgu wielkich wygnańców (1848–1895), Warszawa 1963.
Borejsza J.W., Z dziejów polskiej prasy emigracyjnej 1863–1865, „Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego” 1965, t. IV, z. 1, s. 50–104.
Borejsza J.W., Z nieznanej korespondencji Fryderyka Engelsa z Polakami w latach 1894–1895, „Z Pola Walki” 1960, nr 4, s. 67–77.
Borejsza J.W., „Zasada narodowości” od Wiosny Ludów do wojny krymskiej, w: Polacy i ziemie polskie w dobie wojny krymskiej, red. J.W. Borejsza, G.P. Bąbiak, Warszawa 2008, s. 11–27.
Ciołkoszowie L. i A., Zarys dziejów socjalizmu polskiego, t. II, Londyn 1972.
Collotti E., Il fascismo nella storiografìa. La dimensione europea, „Italia Contemporanea” 1994, nr 194, s. 11–30.
De Felice R., Interpretacje faszyzmu, tłum. M. de Rosset-Borejsza, Warszawa 1976.
Dullin S., Des hommes d’influences. Les ambassadeurs de Staline en Europe 1910–1939, Paris 2001.
Duroselle J.B., Pierre Renouvin, „Revue d’Histoire Moderne et Contemporaine” 1975, t. XXVII, s. 497–507.
Fijałkowska B., Borejsza i Różański. Przyczynek do dziejów stalinizmu w Polsce, Olsztyn 1995.
G.[ieysztor] A., Irina Michajłowna Bielawska (9 V 1913 – 16 V 1975), „Kwartalnik Historyczny” 1976, nr 2, s. 497.
Gentile E., Renzo De Felice: A Tribute, „Journal of Contemporary History” 1997, t. XXXII, nr 2, s. 139–151.
Girault R., Pierre Renouvin, la BDIC et l’historiographie française des relations internationales, „Matériaux pour l’histoire de notre temps” 1998, nr 49–50, s. 7–9.
Girzyński Z., Między Londynem a Warszawą. Polacy we Francji w polityce rządu uchodźczego i władz Polski Ludowej w latach 1944–1956, Toruń 2018.
Golon M., Młodzież polska na studiach cywilnych i wojskowych w ZSRR w okresie klasycznego stalinizmu (1950–1956/1957), „Polska 1944/45–1989. Studia i Materiały” 2006, nr 7, s. 61–121.
Himka J.P., Pogrom lwowski w 1941 roku. Niemcy, ukraińscy nacjonaliści i miejski tłum, w: OUN, UPA i zagłada Żydów, red. A.A. Zięba, Kraków 2016, s. 281–312.
Jasina Ł., Przypadki profesora Borejszy, „Rzeczpospolita. Plus Minus”, 3–4 VIII 2019, nr 31 (1376), s. 16–17.
Kiper D., Henryk Jabłoński jako uczeń Wacława Tokarza, w: Wacław Tokarz (1873–1937). Z Legionów Polskich na Uniwersytet Warszawski, red. T.P. Rutkowski, T. Siewierski, Warszawa 2017, s. 188–212.
Krasucki E., Międzynarodowy komunista Jerzy Borejsza. Biografia polityczna, Warszawa 2009.
Krasucki E., Uśmiech Profesora – pożegnanie Jerzego W. Borejszy, „Kultura Liberalna”, 24 IX 2019, nr 39 (wersja elektroniczna).
Le Lannou M., Notice sur la vie et les travaux de Pierre Renouvin (1893–1974) lue dans la séance du mardi 22 mars 1977, Paris 1977.
Ledeen M., Renzo De Felice and the Controversy over Italian Fascism, „Journal of Contemporary History” 1976, t. XI, nr 4, s. 269–283.
Małłek J., Od Prus do Mazur. Szkice z dziejów Prus, Pomorza, Warmii i Mazur, Dąbrówno 2016.
Nalewajko-Kulikov J., Jerzy W. Borejsza (22 August 1935 – 28 July 2019), „Acta Poloniae Historica” 2019, t. CXX, s. 283–288.
Nalewajko-Kulikov J., Mówić we własnym imieniu. Prasa jidyszowa a tworzenie żydowskiej tożsamości narodowej (do 1918 roku), Warszawa 2016.
Pleskot P., Naukowa szkoła przetrwania. Paryska stacja PAN w latach 1978–2004, Warszawa 2008.
Polacy i ziemie polskie w dobie wojny krymskiej, red. J.W. Borejsza, G.P. Bąbiak, Warszawa 2008.
Pracownicy nauki i dydaktyki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika 1945–2004. Materiały do biografii, oprac. H. Duczkowska-Moraczewska i in., koncepcja i red. S. Kalembka, Toruń 2006.
Pułaski M., „Klub” Profesora Wereszyckiego, w: Henryk Wereszycki (1898–1990). Historia w życiu historyka, red. E. Orman, A. Cetnarowicz, Kraków 2001, s. 299–304.
Rossoliński-Liebe G., Przebieg i sprawcy pogromu we Lwowie latem 1941 roku. Aktualny stan badań, w: OUN, UPA i zagłada Żydów, red. A.A. Zięba, Kraków 2016, s. 313–341.
Rutkowski T.P., Historiografia i historycy w PRL. Szkice, Warszawa 2019.
Rutkowski T.P., Nauki historyczne w Polsce 1944–1970. Zagadnienia polityczne i organizacyjne, Warszawa 2007.
Rzeczkowska E., W setną rocznicę. Obraz powstania styczniowego w wybranych peerelowskich tytułach prasowych, „Teka Komisji Historycznej” 2013, t. X, s. 117–135.
Simoncelli P., Renzo De Felice. La formazione intellettuale, Firenze 2001.
Smoleńska B., Archiwum rodziny Hauke i spuścizna gen. Józefa Ludwika Hauke-Bosaka, „Przegląd Historyczny” 1978, nr 3, s. 491–509.
Stobiecki R., Historiografia PRL. Ani dobra, ani mądra, ani piękna… ale skomplikowana. Studia i szkice, Warszawa 2007.
Stobiecki R., Niezwykła epistolografia. O korespondencji Stefana Kieniewicza i Henryka Wereszyckiego, „Kwartalnik Historyczny” 2015, nr 3, s. 553–564.
Supruniuk M.A., Uporządkować wspomnienia. Nieautoryzowane rozmowy z Jerzym Giedroyciem, Toruń 2011.
Szumski J., Polityka a historia. ZSRR wobec nauki historycznej w Polsce w latach 1945–1964, Warszawa 2016.
The Crimean War 1855–1856. Colonial Skirmish or Rehearsal for World War? Empires, Nations and Individuals, red. J.W. Borejsza, Warszawa 2011.
Totalitarian and Authoritarian Regimes in Europe. Legacies and Lessons from the Twentieth Century, red. J.W. Borejsza, K. Ziemer, współpraca M. Hułas, New York–Oxford–Warsaw 2006.
Trudny wiek XX. Jednostka, system, epoka, red. G.P. Bąbiak, J. Nalewajko-Kulikov, Warszawa 2010.
Wereszycki H., Niewygasła przeszłość. Refleksje i polemiki, Kraków 1987.
Wiek nienawiści. Studia, red. E. Dmitrów, J. Eisler, M. Filipowicz, M. Wołos, G.P. Bąbiak, Warszawa 2014.
Борейша Е.В., К вопросу о польском общественном мнении относительно Мюнхенского соглашения (между Третьим рейхом и СССР), w: Мюнхенское соглашение 1938 года: история и современность. Материалы международной научной конференции, Москва, 15–16 октября 2008 г., red. Н.С. Лебедева, М. Волос, zebrał Ю.М. Коршунов, Москва 2009, s. 269–274.
Воронков И.А., Ирина Михайловна Белявская (некролог), „Советское славяноведение: журнал” 1975, nr 6, s. 139.
Глушковский П., Ежи В. Борейша и Россия (tekst w posiadaniu autora).
Горизонтов Л.Е., Ежи Борейша: историк и свидетель, „Новая и новейшая история” 2019, nr 6, s. 188–198.
Захарова Л.Г., Зайончковский Петр Андреевич, w: Историки России. Биографии, Москва 2001, s. 750–757.
Захарова Л.Г., Петр Андреевич Зайончковский, w: Портреты историков. Время и судьбы, t. I: (Отечественная история), Москва–Иерусалим 2000, s. 332–346.
Иван Александрович Воронков – профессор-славист Московского университета. Материалы научных чтений, посвященных 80-летию со дня рождения И.А. Воронкова (1921–1983), Москва 2001.
Лурье В.М., Кочик В.Я., ГРУ: дела и люди, Санкт-Петербург–Москва 2003.
Мамонов А.В., П.А. Зайончковский и его школа в Московском университете (по материалам международной научной конференции), „Вестник Московского университета” 2005, Серия 8: История, nr 1, s. 85–93.
Очерки истории Министерства иностранных дел России 1802–2002, t. II, red. И.С. Иванов, А.В. Торкунов, Москва 2002.
П.А. Зайончковский (1904–1983). Статьи, публикации и воспоминания о нём, Москва 1998.
Парсаданова В.С., Носкова А.Ф., К 90-летию И.М. Белявской (1913–1975), „Славяноведение: журнал” 2003, nr 2, s. 116.
Петр Андреевич Зайончковский. Сборник статей и воспоминаний к столетию историка, Москва 2008.
Профессор МГУ И.М. Белявская. Материалы конференции, посвященной 90-летию со дня рождения профессор МГУ им. М.В. Ломоносова И.М. Белявской, red. Г.Ф. Матвеев, Х.Х. Хайретдинов, Москва 2005.
Профессор Сергей Александрович Никитин и его историческая школа. Материалы международной научной конференции, Москва 2004.
Смирнов В.П., Анатолий Васильевич Адо: человек, преподаватель, учёный (1928–1995), „Новая и новейшая история” 1997, nr 1, s. 184–209.
Степанский А.Д., Уроки П.А. Зайончковского, „Вестник архивиста” 2000, nr 2, s. 198–207.