„Ksiądz” Jan Lewiarz – organizator i odnowiciel Cerkwi prawosławnej w południowo-wschodniej Polsce

Misiołek, Przemysław

doi:0419-8824

- ris
- BibTeX
- EndNote
- Csv

„Ksiądz” Jan Lewiarz – organizator i odnowiciel Cerkwi prawosławnej w południowo-wschodniej Polsce Misiołek, Przemysław

Object structure

„Ksiądz” Jan Lewiarz – organizator i odnowiciel Cerkwi prawosławnej w południowo-wschodniej Polsce

Dzieje Najnowsze : [kwartalnik poświęcony historii XX wieku], R. 52 z. 1 (2020)

Misiołek, Przemysław

Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk

Instytut Historii PAN

Warszawa

2020

s. 221-239 ; Streszczenie angielskie.

Czasopismo/Artykuł

Kościół prawosławny -- Polska -- 1945-1970 [KABA] ; Kościół katolicki -- obrządek bizantyjsko-ukraiński -- Polska -- 1945-1970 [KABA] ; Kościół i państwo -- Polska -- 1945-1970 [KABA] ; Rzeszów (Polska ; region) -- życie religijne -- 1945- [KABA] ; Lewiarz, Jan (1903-1992) ; prawosławie ; Łemkowszczyzna ; grekokatolicy ; cerkwie ; konwersje

Celem artykułu jest przedstawienie działalności Jana Lewiarza jako organizatora i odnowiciela Cerkwi prawosławnej w południowo-wschodniej Polsce. Nie wiadomo, czy faktycznie przyjął święcenia kapłańskie, mimo to stał się jedną z najważniejszych osób w Kościele prawosławnym w Polsce. Jego aktywność – połączona ze ścisłą współpracą z władzami państwowymi – doprowadziła do przejmowania wielu pounickich majątków, w tym świątyń, które stały się podstawą do tworzenia nowych parafii prawosławnych w południowo-wschodniej Polsce.

Bobryk W., Likvidácia Gréckokatolíckej cirkvi na Ukrajine, v Poľsku a Československu. Podobnosti a rozdiely, w: Cirkev w okovách totalitného režimu. Likvidácia Gréckokatolíckej cirkvi w Československu v roku 1950, red. J. Coranič, P. Šturák, J. Koprivňáková, Prešov 2010, s. 321–326.
Bobryk W., O działalności denuncjatorskiej Jana Lewiarza, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2016, nr 1, s. 363–382.
Brożyniak A., Cerkiew prawosławna jako narzędzie „zwalczania” Cerkwi greckokatolickiej w Polsce południowo-wschodniej w latach 1958–1988, w: Kościół katolicki w Europie Środkowo-Wschodniej w obliczu dwóch totalitaryzmów (1917–1990), t. I, red. M. Krzysztofiński, J. Wołczański, Rzeszów–Stalowa Wola–Lwów 2015, s. 265–278.
Brożyniak A., Sprawa księdza Jana Lewiarza, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2008, nr 1, s. 155–180.
Brożyniak A., Ziobroń R., Prawosławie w Bieszczadach po II wojnie światowej, w: Bieszczady w Polsce Ludowej 1944–1989, red. J. Izdebski, K. Kaczmarski, M. Krzysztofiński, Rzeszów 2009, s. 329–372.
Brykowski R., Łemkowska drewniana architektura cerkiewna w Polsce, na Słowacji i Rusi Zakarpackiej, Wrocław 1986.
Brykowski R., W sprawie architektury cerkiewnej województwa rzeszowskiego po 33 latach, w: Losy cerkwi w Polsce po 1944 roku, red. A. Marek i in., Rzeszów 1997, s. 139–166.
Dudra S., Odbudowa prawosławnej sieci parafialnej na Łemkowszczyźnie po 1956 roku jako element wielokulturowości regionu, „Studia z Geografii Politycznej i Historycznej” 2014, t. III, s. 307–320.
Gajur J., Oazy ortodoksji. Z wizytą w przemysko-nowosądeckiej eparchii, Krosno 2011.
Gerent P., Prawosławie na Dolnym Śląsku w latach 1945–1989, Toruń 2007.
Gliwa M., Z dziejów parafii greckokatolickiej w Komańczy (1945–1988), w: Kościół katolicki w Europie Środkowo-Wschodniej w obliczu dwóch totalitaryzmów (1917–1990), t. I, red. M. Krzysztofiński, J. Wołczański, Rzeszów–Stalowa Wola–Lwów 2015, s. 249–263.
Hałagida I., Likwidacija i widnowlennja hreko-katolyćkoho duszpastyrstwa u Polszczi (1946/1947–1956/1957), w: idem, „I was peresliduwaty budut’…” Sztrychy do istorjiji represij proty Ukrainśkoji Hreko-Katolyc’koji Cerkwy w Polszci u 1944–1957 rr., Lwiw 2017, s. 286–344.
Hałagida I., Między Moskwą, Warszawą i Watykanem. Dzieje Kościoła greckokatolickiego w Polsce w latach 1944–1970, Warszawa 2013.
Krochmal A., Archiwum historyczne eparchii przemyskiej, Warszawa–Przemyśl 2016.
Moskałyk J., Andrzej Szeptycki a brat Klemens, w: Arystokrata ducha. Życie i dziedzictwo błogosławionego ojca Klemensa Szeptyckiego (1869–1951), red. A. Szeptycki, Warszawa 2018, s. 101–120.
Nabywaniec S., Sprawa Obiektowa nr 1: Kościół. Kościół przemyski w świetle akt rzeszowskiej bezpieki 1944–1989, t. I–II, Rzeszów 2011.
Nowakowski K.Z., Apostolska Administracja Łemkowszczyzny w latach 1939–1947, w: Polska–Ukraina. 1000 lat sąsiedztwa, t. III: Studia z dziejów greckokatolickiej diecezji przemyskiej, red. S. Stępień, Przemyśl 1996, s. 231–245.
Schnepf-Kołacz Z., „Na ciechańskiej plebanii”. Historia ocalenia Zofii Trembskiej. Studium przypadku, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2010, nr 6, s. 232–252.
Sosna G., Troc-Sosna A., Hierarchia, kler i pracownicy Kościoła prawosławnego w XIX–XXI wieku w granicach II Rzeczypospolitej i Polski powojennej, Warszawa–Bielsk Podlaski 2017.
Stachowiak A., Wojna religijna w górach. Konflikty wyznaniowe na Łemkowszczyźnie po 1947 roku, Krosno 2017.
Śliwa T., Kontakty metropolity Szeptyckiego ze Stolicą Apostolską w okresie II wojny światowej w świetle „Actes et documents du Saint Siége relatifs á la seconde guerre mondiale”, w: Metropolita Andrzej Szeptycki. Studia i materiały, red. A.A. Zięba, Kraków 1994, s. 191–205.
Urban K., Kościół Prawosławny w Polsce 1945–1970 (rys historyczny), Kraków 1996.